Tímarit Máls og menningar - 01.10.1942, Blaðsíða 41

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
143
En á því atkvæðaliði, sem Framsóknarflokknum tókst
að reisa með þessari strjálbýlisstefnu sinni, liófst flokks-
veldi hans í höfuðstaðnum, þar sem hann lifði blómaskeið
sem embættismannaflokkur kring um ríkissjóðinn hátt á
annan áratug, og er það ekki hlutverk þessarar greinar að
rekja þá sögu.
4.
Baráttan fyrir kotabúskap er annars þeim mun and-
kannalegra fyrirbrigði, sem slíkur búskapur hefur notið
minni virðingar á íslandi en annar búskapur fyrr og síð-
ar. Einyrkjahlutskiptið hefur ævinlega verið talið nokkurs
Iconar óblessun, sem einkum hafi uppáfallið þá tegund
manna, sem vitsmunir og skapferli meinuðu samvistir við
annað fólk. Það hefur ævinlega verið mjótt á mununum
milli kotungsins og útilegumannsins. Á fslandi hefur ver-
ið algilt fram á vora daga, að fólk lifði á stórheimilum, í
hverfum eða margbýli. A miðöldum hefur samkvæmt
skattbændatali og áætluðum íbúafjölda verið að meðaltali
20—30 manns í heimili á íslenzkum sveitabæjum, en á
höfðingjasétrum og biskupa hefur heimafólk sennilega
skipt hundruðum. Einyrkjafyrirkomulag það og kotabú-
skapur, sem er einkenni á sveitasæluhugsjónnm nokkurra
j'firmanna Framsóknarflokksins, er eins og fleira, sem
þessum yfirmönnum er efst í hug, lapið upp eftir dönskum
fyrirmyndum; það sem fyrir þeim vakir er hinn svokall-
aði „húsmannsbúskapur“ Dana, útkotabúskapur danskra
sveitaöreiga. Stundum gæti manni jafnvel doltið í hug, að
þessi danska húsmannshugsjón í búskap væri innleidd hér
blátt áfram til að sanna, að alvarlegur landbúnaður sé ó-
vinnandi vegur á íslandi — á svipaðan hátt og ritháttur
sá, sem yfirmenn Framsóknar vilja liafa á fornritum vor-
um, var á sínum tima upp fundinn af dönskum útgefend-
um til að sanna, að Islendingasögurnar væru ekki íslenzk-
ar bækur. Á hinum gróðursælu dönsku eyjum getur ein-
yrkjafjölskylda þrifizt á nokkrum hænsnum, svíni og dá-