Tímarit Máls og menningar - 01.10.1942, Blaðsíða 42

144
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
litlum kálgarði, þó aðeins með óþrotlegri vinnu, en á Is-
landi, þar sem búskap fylgir mikil ræktunarvinna, sein-
tekinn heyskapur á víðlendi, langir aðdrættir, mikill tví-
verknaður sakir veðurfars, að ógleymdum endalausum
þolhlaupum við eldstvggt sauðfé upp um fjöll og firnindi,
er óhugsandi, að fólk geti lifað sómasamlega eftir danskri
húsmannsfyrirmynd. Landshættir okkar heimta samein-
að átalc margra við hvert landbúnaðarfyrirtæki.
Alla æðri menningu frá fyrri tímum á íslandi eigum við
því að þakka, að hér var rekinn stórbúskapur, en ekki ein-
yrkja. Hefði hinn danski húsmannsbúskapur, sem ýmsir
yfirmenn Framsóknarflokksins berjast fyrir, nokkurn
tíma verið ríkjandi húskaparlag á íslandi, mundi aldrei
hafa verið samin hér hók. Bækur á íslandi voru skrifaðar
á stórhúum, — i sumar þeirra þurfti allt að fjögur hundr-
uð kálfskinn; livernig liefði danskur húsmaður, sem var
allan daginn að þræla fyrir hænsni og svíni, getað skrifað
slíkar hækur? Þó vilja yfirmenn Framsóknarflokksins óð-
ir og uppvcegir telja Snorra Sturluson hónda í sömu merk-
ingu og einyrkja nútimans. Tvær óskyldari þjóðfélagsstétt-
ir eru þó varla hugsanlegar á jarðríki. Bú voru til forna
rekin með fjölda verkamanna og margbreytilegri verka-
skiptingu, frá fjármennsku til bóklistar. Svo við höldum
okkur við höfðingjann Snorra Sturluson, sem pólitískir
sagnfræðafalsarar vilja fyrir hvern mun nefna „Snorra
bónda“ og flokka með einyrkjum, þá hefur liann senni-
lega verið mestur auðmæringur, sem nokkru sinni liefur
uppi verið á íslandi. Hann rak fjölda stórbúa í senn, —
auk Beykholts rak hann hú á stórjörðinni Stafholti, í
Svignaskarði ( þar missti liann t. d. 120 nautgripa á einum
harðindavetri), á Bessastöðum, fyrir utan mörg hú, sem
liann átti í Rangárþingi samtímis þessum.
í einyrkjabúskap stendur erfiði og lengd vinnudags í
engu skynsamlegu hlutfalli við afköst og eftirtekju. Kot-
ungur, sem er að hera vatn í fjós og bæ marga klukkutíma
á dag, getur ekki ætlazt til hárra daglauna. Dalabóndi er