Tímarit Máls og menningar - 01.10.1942, Síða 51

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
153
chael Angelo, Tintoretto og E1 Greco voru nýtízku lista-
menn, gengu lengra en áður þekktist, og liefðu þeir ekki
gert það, væri menningin mun fátækari. Á sumum tíma-
liilum hafa listamennirnir, að fáum undanskildum, gerzt
eftirlikjendur listar, sem var sprottin úr viðhorfum fjar-
skylds tíðaranda, og það hefur komið á daginn, að einmitt
hinir fáu, sem skildu samtíðina og viðfangsefni hennar,
hefja sig nú vfir flatneskjuna.
Einnig liefur heilum kynslóðum listamanna slundum
orðið á að yfirgefa þann grundvöll, sem tilveruréttur mál-
aralistarinnar meðal annarra listgreina hvílir á. Þeir liafa
gleymt, úr hvaða efni málverk verða til, gleymt, að þegar
litir og' línur hætta að vera máttarstólpi mynda, sem eru
byggðar úr þessum efnivið, — en á kostnað hans seilst inn
á svið annarra listgreina, t. d. sagðar sögur og ævintvri, sem
rithöfundarnir einir eru færir um að gera með árangri —
þá er skorið á lifæð málaralistarinnar og hún gerð að vofu
án raunliæfs gildis. Þannig fór um natúralismann, sem
nú hvilir i kirkjugarði ólífrænnar listar. Það er gamall
vísdómur, að höfuðskilyrðið fyrir þroska sé að finna
sjálfan sig, skilja eðli sjálfs sín, getu sína og takmörk.
Starf bezlu málara nútímans hefur meðal annars verið
fólgið í því að skýra eðli málaralistarinnar og gera sjálf-
um sér og öðrum Ijóst, hvers hún er megnug innan tak-
marka þeirra, sem efni og tæki setja henni, losa hana
við ýmsar skrautfjaðrir, sem voru teknar frá öðrum lisl-
greinum og láta málverkið, án slíks punts, orka á áhorf-
andann af mætti eigineðlis sins, tala hinu sérstaka máli lits
og línu. Það er fjarri þessum málurum að keppa við ril-
höfunda eða seilast inn í verkahring leiklistarinnar
og búa til mvndir, sem líkjast leiksviði með lifandi leik-
urum. Slíkt nær aðeins réttum tilgangi innan veggja leik-
húss, en beztu tjáendur nútimalistarinnar vilja skapa
verðmæti í samræmi við kröfur og eðli þess efniviðs, sem
verkið er unnið úr.
Nútímalistin á sér marga fjendur einmitt af þeirri or-
11