Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Side 4

242
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
mörg viðfangseíni þessara tillagna skyld þeim vandamálum sem bíða lausnar
hér á landi. Mættu íslenzkir menntamenn því margt læra af fyrirætlunum
Norðmanna, og væri full ástæða til að taka þær til rækilegrar atlmgunar. En
að gera þeim nokkur skil er á einskis eins manns færi, og verður heldur ekki
reynt hér. Tilgangur þessara orða er ekki sá að setja fram neinar ákveðnar
skoðanir eða kenningar um hvað gera skuli, heldur aðeins að vekja máls á
einu af mikilvægustu atriðum þessa framtíðarstarfs íslenzkra menntamanna:
nýsköpun íslenzkra menningarmála. Framtíð okkar sem sjálfstæðrar menning-
arþjóðar veltur framar öllu á því að skipulag menningarmála dragist ekki aftur
úr verklegum framförum, að niarkið sé sett nógu hátt í vísindum, bókmennt-
ttm, listum og almennri fræðslu, og að unnið sé markvisst og skipulega að því
að koma öllum þessum málum í viðunandi horf. Ennþá brestur mikið á að
svo sé, þó að margt hafi breytzt til batnaðar á síðustu árurn. Það skal tekið
fram að það sem hér fer á eftir á einkum við íslenzk fræði, því að bæði eru
íslenzk náttúruvísindi mér síðttr kunnttg og mál þeirra munu nú að ýmsu leyti
vera að komast í betra horf en húmanistanna.
Tómlœti íslenzkra menntamanna
Islenzkir menntamenn hafa verið helzt til tómlátir um þessi efni, hafa gert
allt of lítið að því að ræða þau opinberlega. Til dæmis má benda á að Jón
prófessor Helgason skrifaði fyrir þrem misserum stórmerkilega grein í „Frón“
um verkefni íslenzkra fræða, og var hún síðar prentuð upp hér í Tímaritinu.
En ekki hefur borið á því að einn einasti íslenzkttr menntamaður hafi tekið
undir hana eða andmælt henni í riti. I greininni voru þó settar fram næsta at-
hyglisverðar tillögur um þau störf sem íslenzkum menntamönnum er brýn nauð-
syn að vinna hið bráðasta, og sum þeirra eru þannig vaxin að þatt þola enga
bið. Ég skal ekki rekja þetta nánar hér; lesendum Tímaritsins má vísa til
greinarinnar sjálfrar. Það hefði nú mátt ætla að þeir sem við íslenzk fræði
fást hefðtt gripið fegins hendi þetta tækifæri til að koma fram með skoðanir
sínar og tillögur, reynt að gera einhverja áætlun um þau störf sem fyrst bæri
að vinna, benda á menn til þess og leggja slíkar áætlanir fyrir fjárveitingar-
vald þjóðarinnar. En þetta befur ekki verið gert. Og þó liggur í augum uppi
að þetta verður að gera skýrt og skorinort, það verður að sýna fram á það með
óyggjandi rökttm — og þau eru til — að þessi verk verði að vinna nú þegar,
því aðeins er hægt að ætlast til að nauðsynleg fjárframlög fáist.
Mannfœð eða skipulagsskortur?
Því er oft borið við að mannafla skorti. En ég er ekki trúaður á þá mótbáru.
Hitt mun sönnu nær, að skortur er á skipulagi og vinnuskilyrðum. Á síðustu
árum hefur íslenzkum menntamönnum verið auðvelt að afla sér tekna við
kennslu og ntargs konar misjafnlega merkileg ritstörf, en það væri hörð kenn-
ing að halda því fram að margir þeirra vildu ekki heldur vinna að fræðistörf-