Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Blaðsíða 30

268
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og á að þessu leyti sammerkt við „lýðræðið“ í borgríkjum Forn-
Grikklands, sem var ekki annað en lýðræði þrælaeigendanna sín á
milli. Munurinn er einkum sá, að í borgaralýðræðisþjóðfélaginu
hefur alþýðunni tekizt í harðri baráttu að knýja fram sér til handa
ýmiss konar lýðréttindi, þó að ákaflega mikið skorti á, að hún njóti
fullréttis. Þetta yfirstéttarlýðræði birtist í sérstaklega blekkjandi
formi, þar sem er flokkafyrirkomulagið í borgaraþjóðfélaginu, sem
hefur valdið meiri hugtakaruglingi um eðli raunverulegs lýðræðis
en flestir aðrir hlutir. í hverju slíku þjóðfélagi sjá menn fyrir sér
marga stjórnmálaflokka, sem heyja hina pólitísku baráttu, hver með
sín málgögn og skipulagstæki. Hér láta menn yfirleitt blekkjast af
formi og yfirskini hlutanna. Fljótt á litið gæti virzt sem hér væri að
ræða um mismunandi höfuðstefnur í stjórnmálum jafnmargar
stjórnmálaflokkunum, þessar stefnur hefðu allar sams konar skilyrði
til að koma sér á framfæri og það hlyti að fara eingöngu eftir frjálsu
vali þjóðarviljans, hverjar bæru sigur úr býtum. Þannig er þessu
lýst af formælendum stéttaþjóðfélagsins. En eins og áður hefur verið
lýst, er hér einungis um tvær höfuðstefnur að ræða, auðvaldsstefnu
og sósíalisma, og megineðli borgaralýðræðislegrar flokkaskipunar
kæmi fullskýrt í ljós, þó að hvor um sig ætti sér ekki nema einn
stjórnmálaflokk að fulltrúa í hverju þjóðfélagi.
Um þjóðfélagsmálaþekkingu þeirra manna, sem ímynda sér, að
borgaralýðræðið sé raunverulegt lýðræði, má í rauninni segja, að
hún sé á svipuðu stigi og landfræðiþekking þeirra miðaldamanna,
sem héldu, að jörðin væri eins og flatkringla í laginu. Eins og frum-
stæðri athugun virðist jörðin flöt, svo getur borgaralýðræðið að
vísu virzt raunverulegt eftir ásýnd þess og yfirskini að dæma. En
hvort tveggja er jafnmikil missýning. Vitneskjan um hnattmyndun
jarðar er nú reyndar orðin almenningseign, af því að ekki er lengur
til neinn flokkur manna, er hag hefði af því, að menn tryðu hinu,
þó að fyrr á öldum teldist það að vísu til hættulegra skoðana, að
jörðin væri ekki flatkringlumynduð, og kirkjan léti jafnvel brenna
menn á báli fyrir slíka villutrú. Þekkingin á eðli lýðræðisins er hins
vegar ennþá mjög fjarri því að vera almenningseign, vegna þess að
til er aðili voldugri miklu en miðaldakirkjan, sem sé borgarastétt
nútímans, handhafi hins efnahagslega og pólitíska valds í þjóðfélag-