Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Qupperneq 5

RITSTJ ÓRNARGREIN
243
um sem meira gagn væri að til frambúðar, ef þeim byðust lífvænleg kjör. Við
íslendingar erum ekki svo margir að við höfum efni á því að láta þá menn sem
menntun og hæfileika hafa til vísindastarfa vera að eyða kröftum sínum í þýð-
ingar og alls konar útgáfudútl sem litlu eða engu bætir við þekkingu okkar,
á meðan rannsóknarefnin liggja óhreyfð lmndruðum saman.
Mér er vel ljóst að margir íslenzkir menntamenn hugsa mikið um þessi mál,
en ég er hræddur um að lítið verði úr framkvæmdum fyrr en farið er að
minnsta kosti að ræða þau á almennum vettvangi. Það er engin von til þess að
almenningur láti sér skiljast hver nauðsyn er hér fyrir höndum, þegar mennta-
menn fást varla til að tala um það sín á milli, hvað þá meira. Hér eru til marg-
vísleg félög, Vísindafélag, Bókmenntafélag, Sögufélag, Fornleifafélag o. s. frv.,
sem ættu að leggja sinn skerf til þessara umræðna. Það er fjarri mér að vilja gera
lítið úr því sem þau hafa afkastað, en skipulagi þeirra virðist vægast sagt vera
töluvert ábótavant, og þess eru lítil merki að nokkur samvinna sé meðal þeirra
um verkaskiptingu eða framtíðarfyrirætlanir.
íslenzkir menntamenn verða að gera sér Ijóst að áhugamálum þeirra verður
ekki hrundið í framkvæmd nema þeir eigi sjálfir frumkvæðið. Þeir verða
sjálfir að átta sig á því hvar þörfin sé brýnust, hver verkefni sé hægt að leysa
þegar í stað með þeim mannafla sem tiltækur er, og hver verkefni verði að
bíða þess að nýir menn bætist í hópinn. Og þessa nýju menn verður að ala
upp með verkefni framtíðarinnar í huga, veita þeim aðstöðu til að vinna að
þeim þegar á námsárum, svo að hægt sé að velja þá úr sem hæfastir eru. En
undirstaða alls þessa er sú að menntamenn sameinist sjálfir og skipuleggi
starfið í meginatriðum. Skipulagning er frumskilyrði þess að hægt sé að sigr-
ast á mannfæðinni. A mörgum sviðum skortir okkur nauðsynlegustu grund-
vallaratriði, sem eru yfirgripsmeiri en svo að einn maður geti annað þeirn.
Okkur vantar fjölda handbóka og yfirlitsrita sem heimta samvinnu margra
manna. Afleiðing þessa ástands er óheyrileg sóun á tíma og erfiði. Menn eru
að pukrast hver í sínu homi, vinna sama verkið hver á sínu þrönga sviði, en
af því að samvinnu og skipulag skortir þarf næsti maður að vinna sama verkið
á nýjan leik.
Umrœður um menningarmál
Þjóð sem vill teljast sjálfstæð menningarþjóð getur ekki til lengdar búið
við slíkt ástand. Fámennið leggur hverjum Islendingi þyngri skyldur á herðar
en hverjum einstaklingi stórþjóðar, og þetta á framar öllu við urn menntamenn.
Því fámennari sem hópur þeirra er, þeim mun mikilvægara er að hann standi
fast saman og geri sér ljóst hvert stefna skal. Hér þarf breytingar við og það
án tafar. Orðin eru til alls fyrst. Islenzkir menntamenn þurfa þegar í stað að
hefja almennar umræður um verkefni sín, bæði á fundum og í riti. Þær um-
ræður ættu að geta orðið upphaf einhvers konar félagsskapar eða skipulags
sem kæmi öllu menningarstarfi okkar á traustari grundvöll en nú er.
Þeir tímar geta nú verið fram undan að meira reyni á þolrif íslenzkrar