Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Blaðsíða 31

LÝÐRÆÐI
269
inu, sem hefur hag af því og á sér meira að segja að tilveruskilyrði,
að almenningur öðlist ekki þessa þekkingu.
Borgaralýðræði er sem fyrr segir réttnefni í þeim skilningi, að
þetta stjórnmálaskipulag táknar ákveðna tegund yfirstéttarlýðræðis,
sem alþýðan á ekki hlutdeild í nema að mjög litlu leyti. Frá öðru
sjónarmiði séð- væri borgaralýðræðið eigi síður réttnefnt borgara-
alræði, með því að borgarastéttin hefur í hendi öll efnahagsleg og
pólitísk völd í þjóðfélaginu og beitir þeim til að gera sér hinar vinn-
andi stéttir undirgefnar. Þetta stjórnmálaskipulag táknar með öðrum
orðum lýðræði yfirstéttarinnar í sínum hóp, en alræði hennar gagn-
vart undirstéttinni. Hlutfallið er hér svipað sem í skipulagi því, er
nefnt hefur verið alræði öreiganna, þó að valdsafstaðan sé alveg gagn-
stæð. Alræði öreiganna er skipulag, þar sem öreigarnir, það eru hinar
vinnandi þjóðfélagsstéttir, hafa tekið völdin og beita þeim til að eyða
þjóðfélagsáhrifum borgarastéttarinnar, hinnar fyrrverandi yfirstétt-
ar. Þetta stjórnmálaskipulag heitir öðru nafni öreigalýðræði, sem
er vitanlega ekki síður fullkomið réttnefni, ef á það er litið frá öðru
sjónarmiði, með því að það felur einmitt í sér mjög fullkomið lýð-
ræði hinna vinnandi stétta sín á milli. Alræði öreiganna eða öreiga-
lýðræðið, alþýðulýðræðið er einmitt það bráðabirgðastjórnmála-
skipulag, sem leitt var í gildi í Ráðstjórnarríkjunum eftir byltinguna
1917, og þó að það tákni ekki lýðræði til handa öllum þjóðfélags-
þegnunum, felur það að sjálfsögðu í sér mörgum sinnum fullkomn-
ara lýðræði en hið svokallaða borgaralýðræði, með því að það er
lýðræði geysimikils meiri hluta þjóðfélagsþegnanna, en borgaralýð-
ræðið er hins vegar stj órnmálaskipulag, þar sem einungis örlítill
minni hluti nýtur raunverulegra lýðréttinda. Annar meginmunur er
fólginn í því, að alræðisskipulag það, sem nefnt er borgaralýðræði,
er í raun og veru afturhaldseðlis, með því að hin ráðandi stétt þess
vill lögfesta það um aldur og ævi, þar sem öreigalýðræðið, öðru
nafni alræði öreiganna, er framþróunareðlis í þeim skilningi, að það
er aðeins bráðabirgðafyrirbæri, og hin vinnandi stétt, sem ber það
uppi, stefnir að því að afnema það, eins fljótt og kostur er, og láta
í staðinn koma ennþá fullkomnari tegund lýðræðisins, hið sósíalíska
lýðræði, sem nær til allra þjóðfélagsþegnanna jöfnum höndum. í
Ráðstjórnarríkjunum er nú að vísu svo langt komið, að alræði ör-