Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Qupperneq 69

KAJ MUNK
307
er ekki neinn forustuflokkur í dönskum stjórnmálum, eins og menn
gætu freistazt til að álykta af nafninu. En á stríðsárunum tókst
flokknum að skipuleggja víStæka mótspyrnu gegn ÞjóSverjum, og
margir hugsjónamenn fylktust um hann, en aS þessari mótspyrnu
undanskilinni var stefnuskrá flokksins heldur óljós. Tengslin við
þennan flokk spilltu því töluvert fyrir Kaj Munk, einkum hjá eldra
fólki. En hann gekk ótrauður að því verki að vekja þjóðina til
dáða, hélt ræður á óteljandi fundum, prédikaði um yfirbót og
dómsdag um land allt. Hann áleit, að danska þjóðin hefði brugðizt
guði og jarðneskri köllun sinni, og því væri ógæfan skollin yfir
hana. Leiklistina hafði hann orðið að leggja á hilluna, nú tengdi
hann trúna stjórnmálunum. Jafneðlilegt og honum fannst, að fólk
ætti að vera kristið, eins var honum það sjálfsagður hlutur, að við
Danir værum danskir og gerðum okkur Ijósa þá ábyrgð, sem því
fylgdi.
Og svo rann upp lokaþátturinn í harmleik Kaj Munks. Þjóðverj-
ar höfðu ákveðið, að hefja grimmdaröld í Danmörku, og Kaj
Munk varð fyrsta bráð þeirra. Með morði hans gátu þeir náð sér
niðri á fjölmennum hóp menntamanna og forgöngumanna í kirkju-
málum, bókmenntum, leiklist og stjórnmálum, Og í illgirni sinni
brugguðu þeir.um leið fúlmannlegt vélræði. Hjá misþyrmdu líki
skáldsins var lagður blaðsnepill með þessum orðum á lélegri
dönsku: „Du Svin, arbejdede alligevel for Tyskland“ (Svínið þitt,
þú starfaöir samt fyrir Þjóðverja). Með þessu átti að vekja efa-
semdir og tortryggni í hug þjóöarinnar.
Kaj Munk varð píslarvottur, einn af þeim fyrstu í Danmörku á
stríðsárunum. Hann hafði sjálfan órað fyrir dauða sínum, en hlífði
sér hvergi. Dauði hans fullkomnaði samhengið milli ævi hans og
listar, milli hans sjálfs og dönsku þjóöarinnar.
Kaj Munk komst langt á stuttri en viðburðaríkri ævi sinni. Hann
hlaut örlög listamanns og spámanns, baráttu snillings og dauða písl-
arvotts, og að lokum það sem hann hefði sjálfsagt viljað losna við,
orðstír dýrlings. Hann, sem hafði verið flestum ágreiningsefni, á með-
an hann lifði, varð nú allt í einu einingartákn þjóðarinnar. Þeir
sem áður höfðu kallað leikrit hans lítilfj örlega kristni og kristni