Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Blaðsíða 106

312
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Jorge Amado kynntist þegar í bernsku
h'finu á plantekrunum. Ilann dvaldist
með plantekruverkamönnunum, brennd-
um af sólskini, vaðandi í „hunangi kaka-
ósins“, gulnuðum af mýrarköldu. Þessir
menn bafa ekki tíma til að láta sig
dreyma, ekki tíma til að spila á gítar.
Þeir verða að halda frelsisdraumum sín-
um leyndum, að öðrum kosti berja eftir-
litsmennirnir þá til blóðs. Um þessa
menn hefur Jorge Amado skrifað tvær
skáldsögur.
I útlegðinni hefur Amado löngum
dvalizt í Argentínu, en Brasilía og hinn
brasilíski veruleiki á hug hans allan.
IJann var mjög ungur þegar honum urðu
ljós hin þjóðfélagslegu vandamál lands-
ins og starfsemi hans í Frelsisfylking-
unni hefur kostað hann fangelsanir. En
kynni hans við hinn mikla foringja, Luis
Ccrlos Prestes, höfðu slík áhrif á hann
að jafnvel í útlegðinni lagði hann ekki
niður pólitískt starf. Ilann skrifaði ævi-
sögu riddara vonarinnar, en um þá bók
hefur Pablo Neruda sagt: „Það var ár-
um saman eina bókin sem færði Ameríku
sannleikann um Brasilíu.“
I hinum auðugu og margbreytilegu
verkum Jorge Amado, þar sem öllum
sviðum hins brasilíska þjóðfélags er lýst,
rikir eigi að síður fullkomin eining —
hvort sem um er að ræða drápu hafsins
eða kakaósins, fátækra jarðnæðislausra
bænda eða munaðarlausra barna á göt-
um Bahia. Og fyrst er það málið, sem er
sannarlega brasilíska. Ásamt nokkrum
jafnaldra rithöfundum liefur Jorge Am-
ado endurnýjað bókmenntamálið, en það
var fram á okkar daga annaðhvort klass-
ísk portúgalska ellegar frönskuskotið
ba;ði að orðaforða og setningaskipun.
Ilann hefur skapað brasilíska tungu —
talað mál, lifandi, blandað áhrifum indí-
ána og negramáls, tungu sem ekki er
alltaf málfræðilega rétt, en alltaf ljóð-
ræn, lifandi og safamikil. Tungu sem
menn eru fúsir til að syngja, því að á
henni er þegar sungið — um hin eilífu
viðfangsefni: ást, dauða, von ...
En annarskonar einingu, ennþá þýð-
ingarmeiri, finnum við í verkum Jorge
Amado: allar persónur hans hrærast af
lííi, ást, von. Allar persónur hans þjást,
af völdum þjóðskipulagsins, en engin
þtirra tekur þessa þjáningu góða og
gilda, allar eiga takmark handan þessar-
ar þjáningar. Af því að allar persónur
hans unna lífinu, nægir engum þeirra
það líf sem þeim var skammtað. Allir
eru uppreisnarseggir. Nokkrir anarkist-
ar sem myrða og ræna af því jarðirnar
hafa verið teknar af þeim, af því þeir
eiga ekkert og þekkja ekki aðra aðferð
til að endurheimta eign sína. Spámaður-
inn Esteano laðar að sér hóp vesalla
manna, öreiga sem eiga ekki aðra von en
heimsendi og refsingu guðs. Ilinn ungi
kommúnisti Neneu, sem hefur lært að
lesa og aflað sér upplýsingar, skipulegg-
ur vopnaða uppreisn.
Vegna þess að allir unna lífinu, gleð-
inni, gítarlögunum, hinu síða liári
kvenna, dreymir þá um að öðlast frelsi
tii handa sjálfum sér og bræðrum sínum.
Og vegna þess að Antonio Balduino
skildi eitt verkfallskvöld mannlega sam-
hyggð hefur hann „lært að elska alla
múlatta, alla negra, alla livíta menn, alla
þessa þræla á jörðu og sjó sem eru að
brjóta af sér hlekkina". Skáldsagnahöf-
undur í þágu friðarins er Jorge Amado,
því að liann tignar mannlega ást.
Eftir Les lettres jran^aises, 27. des.
1951 og 3. jan. 1952.
S. D.