Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Side 59

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
169
lýzkur ekki taldar með.* Ekki skulum við samt taka þessa tölu of bókstaf-
lega, en þó mun flestum málvísindamönnum koma saman um, að þjóð-
tungur nútímamannsins séu á þriðja þúsund. í þessari tölu (2796) eru
að sjálfsögðu öll tungumál Indíána í Ameríku, en sum þeirra eru ekki
töluð af nema fáum hundruðum manna; einnig Súdan- og bantúmálin,
en þau eru í þessu yfirliti talin yfir fimm hundruð. Sumir telja meðal
þeirra færri sjálfstæð mál, heldur mállýzkur. í þessari tölu eru einnig tal-
in nær 500 tungumál meðal frumbyggja Ástralíu og Suðurhafseyja.
Hvað sem líður fjölda tungumálanna, er það staðreynd, að hann er svo
mikill, að engum mannlegum mætti væri kleift að læra þau öll að nokkru
gagni, og maður, sem ætlar sér að bjargast með málakunnáttu sinni hvar
sem er í heiminum, getur ekki haft á valdi sínu nema tiltölulega fá þeirra.
En þessi „tiltölulega fáu“ tungumál eru samt svo mörg og nægilega tor-
lærð til þess, að það munu ekki vera nema í hæsta lagi nokkrir tugir
manna í öllum heiminum, sem hafa þau á valdi sínu. Þróunin stefnir sí-
fellt í þá átt, að sem allra flestir einstaklingar verða að læra sem allra
flest einstök erlend mál. Það er þó ljóst, að svo getur ekki gengið enda-
laust. Mönnum hefur lengi verið þetta meira og minna ljóst, og komið
hafa fram ýmsar tillögur um alþjóðamál, þótt aðeins ein þeirra hafi fest
rætur (esperanto).
Við skulum nú snöggvast athuga nokkur atriði, sem snerta allar tung-
ur, til hvaða flokks sem þær teljast. Við geturn þó ekki farið út í hljóð-
fræði, en það er sú grein málfræðinnar, er fæst við það, hvernig hljóðin
eru borin fram og hvernig þau breytast eftir breyttum kringumstæðum.
Algengustu sérhljóðin, þau er koma raunar fyrir í öllum tungumálum í
•einhverri mynd, eru í, ú, a og afbrigði þeirra eða nágrannar að mynd-
unarstað í munninum, e og o. Sum tungumál hafa þann sið, að öll orð
verða að enda á sérhljóði, og t. d. er þetta aðalreglan í finnsku, bantú-
málinu swahili (í Afríku), mörgum papúamálum, polynesísku, Dravída-
málum og ýmsum tíbet-kínverskum málum. Allar tungur hafa meira og
minna kerfisbundna notkun samhljóða, það er nota samhljóðasamstæð-
ur eins og t. d. íslenzkan f, v — þ, ð — p, b — t, d — k, g —, en við þurf-
um ekki annað en bera fram orð með þessum hljóðum (fara, vara, tóm-
nr, dómur, pollur, bolli, kær, gær, kassi, gassi) til þess að finna, að fyrstu
hljóð þessara orða eru mjög lík að myndun. Hins vegar eru ekki nema
* Þessi tilvitnun cr tekin eftir Andreo Pei: The World’s Chief Languages, 15. bls.