Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Blaðsíða 66

176
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
XXII
Milliþjóðamál nútímans og framtíðarinnar
Ef við byrjum á næsta umhverfi okkar, verður enskan fyrst fyrir okk-
ur, en segja má, að hún sé ríkjandi tunga í menntaheiminum umhverfis
Atlantshafið norðanvert og í Norður-Ameríku allri. Hins vegar fer
enskukunnátta manna mjög þverrandi, þegar komið er í Austur-Evrópu
og jafnvel í Mið-Evrópu, þar sem þýzkan hefur skipað öndvegissess lang-
an aldur. Um Miðjarðarhafslöndin er mönnunr vænlegra að kunna
frönsku en ensku, ef þeir vilja komast í samband við landsmenn. Þó seg-
ir kunnátta í ensku og frönsku yfirleitt lítið, þegar komið er í lönd Araba
um Miðjarðarhafið, því að þar er arabískan í almætti sínu. Sunnar í
Afríku er vænlegra miklu að kunna bantúmálið swahili, tungu Kíkújú-
manna, en syðst í álfunni tala hvítir menn enska og hollenzka mállýzku.
í suðurhluta Asíu, á hinu forna valdsvæði Breta, er hægt að bjarga sér
á ensku meðal lærðra manna, en ekki meðal almennings, og þar þurfa
menn að kunna hindústanímállýzkur, svo sem úrdú, en í Litlu-Asíu þar
fyrir vestan er mönnum nauðsynleg arabískukunnátta. í löndum Aust-
ur-Evrópu og í Sovétríkjunum utan Rússlands fer rússneskukunnátta
mjög vaxandi. Um Austur- og Suðaustur-Asíu, Indónesíu og þar um
slóðir er malajíska notuð sem millilandamál, og í hafnarborgum er sums
staðar notuð pidgin-enska. Enska er mál hvítra manna í Ástralíu og
Nýja-Sjálandi, enda eru þeir að verulegu leyti afkomendur enskra inn-
flytjenda. En í Suður-Ameríku eru aðalmál hvítra manna og þar með
ríkismálin spænska og portúgalska (í Brasilíu).
Miklu fleiri en hér var talið eru málin, sem notuð eru sem millilanda-
mál á takmörkuðum svæðum, svo sem eins og norðurlandamálin þrjú
meðal Norðurlandabúa. Og vegna síaukinnar almennrar menntunar og
sívaxandi menningarviðskipta milli þjóðanna verður æ sterkari krafan,
að sem allra flestir einstaklingar kunni sem allra flest einstök erlend mál.
En til málanáms þarf mikinn tíma og mikla starfsorku, svo að þessi þró-
un er síður en svo glæsileg. Þá vaknar spurningin: Hvað geta nútíma-
menn, með allri sinni þekkingu og tækni, gert til að leysa þennan vanda?
Það sýnist augljóst, að eina hugsanlega lausnin sé eitthvert eitt alþjóð-
legt hjálparmál, sem komi ekki í stað þjóðtungnanna, heldur sé notað í
hvers konar viðskiptum manna, er eiga mismunandi móðurmál. Slíkt