Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 34

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
soppi ófagurra freistinga. Leikurinn endar
á því, að Lavinia hverfur ein inn í Mannon-
húsið, og í einverunni ]>ar verður hún sinn
eigin dómari.
Ummæli innlendra leikdómara um sjón-
leikinn voru yfirleitt öll á einn veg. John
Mason Brown sagði, að hann væri: „ajrek,
sem hefur leiklistina upp í sinn fyrri frœgð-
arsess.“ Leikdómur Joseph Wood Krutch
var ekki síður lofsamlegur. Þar stendur
meðal annars: „Það getur vel jarið svo, að
þetta verði eina sígilda framlag tuttugustu
aldarinnar til leikbókmennta, enn sem kom-
ið er.“ í New York Times komst Brooks
Atkinson svo að orði: „Hetjuandi setur svip
sinn á allt vcrkið, scm er stórfenglegt bæði
livað stíl og byggingu snertir."
Þar eð Evrópumenn leggja annan mæli-
kvarða jafnt á veraldleg verðmæti sem and-
leg en Bandaríkjamenn, er fróðlegt að bera
saman gagnrýni þeirra við órökstudd lofs-
yrði New York-blaðanna. Lof kostar sjaldn-
ast rökstuðning. í The New Statesman and
Nation skrifar Worseley eftirfarandi orð
um Elektru: „Þótt viðfangsefnið sé klass-
ískt, fer víðs fjarri að því séu gerð klassísk
skil. f klassísku verki gerast flestir atburð-
ir, ef ekki allir, utansviðs, en leikurinn
sjálfur fjallar hins vegar um það hvernig
persónurnar bregðast við atburðunum. Hjá
O’ Neill rekur þvert á móti einn viðburður
annan svo ört, að persðnurnar hafa hvorki
tíma né tóm til að átta sig á öllu því, sem
á gengur.“ Ekki ber heldur á því, að Worse-
ley sé jafnginkeyptur fyrir stílbrögðum 0’
Neills eins og t. d. Atkinson. „Flest atriði
leiksins eru flatneskjuleg og óhefluð og
samin á einkar sviplausu máli. En hvernig
má það vera, að jafnrislágur og stíllaus sjón-
leikur nái svo sterkum tökum á okkur eins
og raun er á? Sumpart er það því að þakka,
að bergmál jrá harmleiknum gríska ómar
í huga okkar og Ijœr þeim hryllilegu at-
burðum, sem gerast einhverja framandi
reisn, sumpart er það nœmu og óskeikulu
leikskyni höfundar að þakka.“
Þó Frakkinn, Francis Ambriére, taki að
vísu í sama streng og Worseley, þá tekur
hann að minnsta kosti ekki eins harkalega í
hann eins og Englendingurinn. Ilonum far-
ast orð á þessa leið: „Með því að breyta
búningum og orðalagi örlítið, gœti leikur-
inn alveg eins farið fram einhvers staðar
annars staðar í heiminum en í Bandaríkjun-
um jyrir 20 árum eða 20 öldum, því að hann
er hvorki nœgilega tengdur stund né stað
til þess að geta talizt meistaraverk. Að líkja
sorgarleik Mannonfjölskyldunnar við harm-
leik Aiskylos er eins og að jafna sagnabálki
Jules Romains um velviljað fólk við Stríð
og frið. Við dáumst að langlundargeði höf-
undar, hœfileikum hans og vinnubrögðum,
en við finnum hvergi fjörtök og töfrabrögð
snillingsins."
Þessar tilvitnanir sýna bezt hversu ólíka
dóma menn af ólíkum uppruna og með
ólíka menntun fella um eitt og sama verkið.
Hér sannast hið fornkveðna sem oftar: svo
margt er sinnið sem skinnið. Allir munu
þeir samt hafa nokkuð til síns máls, þótt ég,
sem Evrópumaður, aðhyllist frekar skoðan-
ir þeirra Worseley og Ambriére en banda-
rísku starfsbræðra þeirra. Jafnvel þó að
leikrit þetta hafi verið athugað frá ýmsum
hliðum, vil ég engu að síður leitast við að
gera því enn ýtarlegri skil.
Það er ekki fyrr en Ezra Mannon, konu
hans og friðli hennar hefur verið rutt úr
vegi og systkinin, Orin og Vinnie, standa
ein saman, lömuð og skelfingu lostin og
hugleiða afleiðingarnar af ódæðisverkum
sínum, að sorgarleikurinn sjálfur fær sína
réttu ásýnd. Margur gæti haldið í fljótu
bragði, að betra hefði verið að byrja hér og
láta leikpersónurnar sjálfar segja frá þeim
viðburðum, sem áður höfðu gerzt að hætti
Ibsens, en hver höfundur hefur sinn sér-
staka tjáningarmáta, sem honum er eðlis-
112