Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Side 41

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Side 41
EUGENE o’NEILL annars ótítt, að dragi svo úr vinsældum ný- látinna listamanna, að þeir gleymist í tvo til þrjá áratugi eftir andlát sitt eSa þangaS til einhverjir listnæmir áhugamenn blygSast sín fyrir vanrækslu samtíSarmanna sinna og vanmat, og forSa verkum þeirra frá óverSskuldaSri gleymsku. Hvort þetta mun sannast á O’Neill, getur framtíSin ein skor- iS úr. Þó ranglátt væri aS frýja O’Neill hug- vitssemi og ríkra gáfna, þá skortir hann eigi aS síSur þá tvo eSlisþætti, sem mest ber á í gáfnafari snillinga, þ. e. goSkynjaSan kynngikraft og listrænt jafnvægi, en úr þessum greinum er snilligáfan fléttuS og án þeirra verSa sígild listaverk ekki til. Enda þótt engin klassísk listaverk liggi eftir O’Neill, þá hefur hann samt sem áSur skrif- aS mörg merkileg leikrit, sem einkennast af einurS, falslausri sannleiksást og karl- mannlegum krafti. ÞaS er andstætt eSli hans aS elta smekk fjöldans og semja létt- væga gamanleiki um fánýt efni. O’Neill fær- ist meira í fang, því aS hann lætur leikhetj- ur sínar gera upp sakir sínar viS örlög og eilífS. Hann velur sér þannig veigameiri verkefni, eins og auSsætt er af verkum hans, sem fjalla m. a. um hlutskipti mannsins og lífsmarkmiS, vandasöm ástamál hans og enn vandasamari trúmál, svo nokkur af þeim al- vörumálum, sem hann reynir aS brjóta til mergjar, séu nefnd. En þrátt fyrir vandaS efnisval, er samt staSfest djúp á milli hug- myndar annars vegar og framkvæmdar hins vegar, en aS því verSur síSar vikiS. ÞaS er aSallega tvennt, sem O’Neill vantar til þess aS geta komizt í fremstu röS leikskálda, lif- andi eSa liSinna, þótt hann eigi aS vísu ör- uggan heiSursess í næstu röS þar fyrir aft- an. I fyrsta lagi skortir hann skilning á eSlisgerS leikformsins og þýSingu sjálfsag- ans fyrir leikskáldiS. Hann virSir hvorki þær reglur né skorSur, er leikskáld fyrri tíma hafa sett íþrótt sinni af beinni og brýnni listnauSsyn. Andi hans rís öndverS- ur gegn vanahelgum hefSum, eins og reynd- ar gegn hvers kyns hömlum. UppreisnareSli hans, fyrirlitning á settum reglum og lög- málum, blind sannleiksleit og ekki hvaS sízt hræSsla viS aS ganga farinn veg leiSa hann svo oft út á svo grýtta refilstigu, aS hann hrasar og hruflar sig og verSur aS grípa til örþrifaráSa til aS þreifa sig áfram og kom- ast á leiSarenda. Ef Aiskylos, Shakespeare, Moliére eSa Racine hefSu misskiliS innri gerS listgrein- ar sinnar eSa reynt aS smeygja fram af sér oki því, sem leikformiS leggur leikskáldum á herSar eins og 0’ Neill gerSi illu heilli, þá hefSu verk þeirra aldrei orSiS jafnsannfög- ur listaverk og raun er á, enda þolir O’Neill ekki heldur samanburS viS þá í þessum sök- um fremur en í öSrum. Þótt ágæti látinna snillinga miSist ein- göngu viS þaS, sem er um fram stundlegt gildi í verkum þeirra, þá endurspegla þeir engu aS síSur aldurhyggju samtíSarmanna sinna í margvíslegum myndum, heimsskoS- anir þeirra og tilfinningalíf. Takmarkanir leikformsins, sem eru O’Neill slíkur þyrnir í augum, hafa þegar á allt er litiS aSeins göfgandi áhrif á list leikskálda, því aS þær skerpa gáfur þeirra og gagnrýni, koma þeim til aS herSa á hnútunum og kasta fyrir borS, því sem lauslegt er. Takmarkanimar auka aS vísu örSugleikana og gera sigrana vand- unnari, en eftir því sem vandinn vex verSa mönnum sigrarnir kærkomnari og dýrmæt- ari. O’Neill kannar ýmsar leiSir, en enga þó út í hörgul. I linnulausri leit sinni aS ákjós- anlegum tjáningarmáta, eltir hann ótal isma, realisma, natúralisma, impressjónisma og expressjónisma, en festir þó hvergi yndi sitt. Á leiS austur til Cardiff er t. d. samiS í háraunsæjum anda, sömuleiSis The Ice- man Cometh, sem fjallar eins og Villiöndin eftir Ibsen um gildi blekkinga fyrir miSl- 119
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.