Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 41

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 41
EUGENE o’NEILL annars ótítt, að dragi svo úr vinsældum ný- látinna listamanna, að þeir gleymist í tvo til þrjá áratugi eftir andlát sitt eSa þangaS til einhverjir listnæmir áhugamenn blygSast sín fyrir vanrækslu samtíSarmanna sinna og vanmat, og forSa verkum þeirra frá óverSskuldaSri gleymsku. Hvort þetta mun sannast á O’Neill, getur framtíSin ein skor- iS úr. Þó ranglátt væri aS frýja O’Neill hug- vitssemi og ríkra gáfna, þá skortir hann eigi aS síSur þá tvo eSlisþætti, sem mest ber á í gáfnafari snillinga, þ. e. goSkynjaSan kynngikraft og listrænt jafnvægi, en úr þessum greinum er snilligáfan fléttuS og án þeirra verSa sígild listaverk ekki til. Enda þótt engin klassísk listaverk liggi eftir O’Neill, þá hefur hann samt sem áSur skrif- aS mörg merkileg leikrit, sem einkennast af einurS, falslausri sannleiksást og karl- mannlegum krafti. ÞaS er andstætt eSli hans aS elta smekk fjöldans og semja létt- væga gamanleiki um fánýt efni. O’Neill fær- ist meira í fang, því aS hann lætur leikhetj- ur sínar gera upp sakir sínar viS örlög og eilífS. Hann velur sér þannig veigameiri verkefni, eins og auSsætt er af verkum hans, sem fjalla m. a. um hlutskipti mannsins og lífsmarkmiS, vandasöm ástamál hans og enn vandasamari trúmál, svo nokkur af þeim al- vörumálum, sem hann reynir aS brjóta til mergjar, séu nefnd. En þrátt fyrir vandaS efnisval, er samt staSfest djúp á milli hug- myndar annars vegar og framkvæmdar hins vegar, en aS því verSur síSar vikiS. ÞaS er aSallega tvennt, sem O’Neill vantar til þess aS geta komizt í fremstu röS leikskálda, lif- andi eSa liSinna, þótt hann eigi aS vísu ör- uggan heiSursess í næstu röS þar fyrir aft- an. I fyrsta lagi skortir hann skilning á eSlisgerS leikformsins og þýSingu sjálfsag- ans fyrir leikskáldiS. Hann virSir hvorki þær reglur né skorSur, er leikskáld fyrri tíma hafa sett íþrótt sinni af beinni og brýnni listnauSsyn. Andi hans rís öndverS- ur gegn vanahelgum hefSum, eins og reynd- ar gegn hvers kyns hömlum. UppreisnareSli hans, fyrirlitning á settum reglum og lög- málum, blind sannleiksleit og ekki hvaS sízt hræSsla viS aS ganga farinn veg leiSa hann svo oft út á svo grýtta refilstigu, aS hann hrasar og hruflar sig og verSur aS grípa til örþrifaráSa til aS þreifa sig áfram og kom- ast á leiSarenda. Ef Aiskylos, Shakespeare, Moliére eSa Racine hefSu misskiliS innri gerS listgrein- ar sinnar eSa reynt aS smeygja fram af sér oki því, sem leikformiS leggur leikskáldum á herSar eins og 0’ Neill gerSi illu heilli, þá hefSu verk þeirra aldrei orSiS jafnsannfög- ur listaverk og raun er á, enda þolir O’Neill ekki heldur samanburS viS þá í þessum sök- um fremur en í öSrum. Þótt ágæti látinna snillinga miSist ein- göngu viS þaS, sem er um fram stundlegt gildi í verkum þeirra, þá endurspegla þeir engu aS síSur aldurhyggju samtíSarmanna sinna í margvíslegum myndum, heimsskoS- anir þeirra og tilfinningalíf. Takmarkanir leikformsins, sem eru O’Neill slíkur þyrnir í augum, hafa þegar á allt er litiS aSeins göfgandi áhrif á list leikskálda, því aS þær skerpa gáfur þeirra og gagnrýni, koma þeim til aS herSa á hnútunum og kasta fyrir borS, því sem lauslegt er. Takmarkanimar auka aS vísu örSugleikana og gera sigrana vand- unnari, en eftir því sem vandinn vex verSa mönnum sigrarnir kærkomnari og dýrmæt- ari. O’Neill kannar ýmsar leiSir, en enga þó út í hörgul. I linnulausri leit sinni aS ákjós- anlegum tjáningarmáta, eltir hann ótal isma, realisma, natúralisma, impressjónisma og expressjónisma, en festir þó hvergi yndi sitt. Á leiS austur til Cardiff er t. d. samiS í háraunsæjum anda, sömuleiSis The Ice- man Cometh, sem fjallar eins og Villiöndin eftir Ibsen um gildi blekkinga fyrir miSl- 119
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.