Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Síða 41

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Síða 41
EUGENE o’NEILL annars ótítt, að dragi svo úr vinsældum ný- látinna listamanna, að þeir gleymist í tvo til þrjá áratugi eftir andlát sitt eSa þangaS til einhverjir listnæmir áhugamenn blygSast sín fyrir vanrækslu samtíSarmanna sinna og vanmat, og forSa verkum þeirra frá óverSskuldaSri gleymsku. Hvort þetta mun sannast á O’Neill, getur framtíSin ein skor- iS úr. Þó ranglátt væri aS frýja O’Neill hug- vitssemi og ríkra gáfna, þá skortir hann eigi aS síSur þá tvo eSlisþætti, sem mest ber á í gáfnafari snillinga, þ. e. goSkynjaSan kynngikraft og listrænt jafnvægi, en úr þessum greinum er snilligáfan fléttuS og án þeirra verSa sígild listaverk ekki til. Enda þótt engin klassísk listaverk liggi eftir O’Neill, þá hefur hann samt sem áSur skrif- aS mörg merkileg leikrit, sem einkennast af einurS, falslausri sannleiksást og karl- mannlegum krafti. ÞaS er andstætt eSli hans aS elta smekk fjöldans og semja létt- væga gamanleiki um fánýt efni. O’Neill fær- ist meira í fang, því aS hann lætur leikhetj- ur sínar gera upp sakir sínar viS örlög og eilífS. Hann velur sér þannig veigameiri verkefni, eins og auSsætt er af verkum hans, sem fjalla m. a. um hlutskipti mannsins og lífsmarkmiS, vandasöm ástamál hans og enn vandasamari trúmál, svo nokkur af þeim al- vörumálum, sem hann reynir aS brjóta til mergjar, séu nefnd. En þrátt fyrir vandaS efnisval, er samt staSfest djúp á milli hug- myndar annars vegar og framkvæmdar hins vegar, en aS því verSur síSar vikiS. ÞaS er aSallega tvennt, sem O’Neill vantar til þess aS geta komizt í fremstu röS leikskálda, lif- andi eSa liSinna, þótt hann eigi aS vísu ör- uggan heiSursess í næstu röS þar fyrir aft- an. I fyrsta lagi skortir hann skilning á eSlisgerS leikformsins og þýSingu sjálfsag- ans fyrir leikskáldiS. Hann virSir hvorki þær reglur né skorSur, er leikskáld fyrri tíma hafa sett íþrótt sinni af beinni og brýnni listnauSsyn. Andi hans rís öndverS- ur gegn vanahelgum hefSum, eins og reynd- ar gegn hvers kyns hömlum. UppreisnareSli hans, fyrirlitning á settum reglum og lög- málum, blind sannleiksleit og ekki hvaS sízt hræSsla viS aS ganga farinn veg leiSa hann svo oft út á svo grýtta refilstigu, aS hann hrasar og hruflar sig og verSur aS grípa til örþrifaráSa til aS þreifa sig áfram og kom- ast á leiSarenda. Ef Aiskylos, Shakespeare, Moliére eSa Racine hefSu misskiliS innri gerS listgrein- ar sinnar eSa reynt aS smeygja fram af sér oki því, sem leikformiS leggur leikskáldum á herSar eins og 0’ Neill gerSi illu heilli, þá hefSu verk þeirra aldrei orSiS jafnsannfög- ur listaverk og raun er á, enda þolir O’Neill ekki heldur samanburS viS þá í þessum sök- um fremur en í öSrum. Þótt ágæti látinna snillinga miSist ein- göngu viS þaS, sem er um fram stundlegt gildi í verkum þeirra, þá endurspegla þeir engu aS síSur aldurhyggju samtíSarmanna sinna í margvíslegum myndum, heimsskoS- anir þeirra og tilfinningalíf. Takmarkanir leikformsins, sem eru O’Neill slíkur þyrnir í augum, hafa þegar á allt er litiS aSeins göfgandi áhrif á list leikskálda, því aS þær skerpa gáfur þeirra og gagnrýni, koma þeim til aS herSa á hnútunum og kasta fyrir borS, því sem lauslegt er. Takmarkanimar auka aS vísu örSugleikana og gera sigrana vand- unnari, en eftir því sem vandinn vex verSa mönnum sigrarnir kærkomnari og dýrmæt- ari. O’Neill kannar ýmsar leiSir, en enga þó út í hörgul. I linnulausri leit sinni aS ákjós- anlegum tjáningarmáta, eltir hann ótal isma, realisma, natúralisma, impressjónisma og expressjónisma, en festir þó hvergi yndi sitt. Á leiS austur til Cardiff er t. d. samiS í háraunsæjum anda, sömuleiSis The Ice- man Cometh, sem fjallar eins og Villiöndin eftir Ibsen um gildi blekkinga fyrir miSl- 119
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.