Tímarit Máls og menningar - 01.05.1958, Blaðsíða 27

HALLDÓR KILJAN LAXNESS
Austrænir lærdómar
Ibók sinni um Kína, „600 milljónir
Kínverja undir rauða fánanum“,
sem út kom fyrir fáum mánuðum, fer
höfundurinn, Robert Guillain, mörg-
um orðum um þann rækilega heila-
þvott sem ítroðslumeistarar marxis-
mans fremji á kínversku þjóðinni.
Robert Guillain er slunginn athug-
andi, en skýringarnar hefðu farið
honum miklu betur úr hendi hefði
hann ekki orðið að bráð allt að því
amerísku kommúnistaæði, sem jaðr-
ar við alvarlega taugabilun og truflar
skyggni hans. Hlutdrægni hans er svo
mikil að segja má að allt farteski frá-
sögunnar hafi oltið um hrygg áður en
hann lagði af stað. Því skal engan
veginn neitað að margþvældar marx-
istaklausur sem flestir Kínverjar hafa
á reiðum höndum, til að svara nálega
hvaða spurningu sem að þeim er
beint, virðast Vesturlandabúum frem-
ur einfeldnislegur talsmáti; mörgum
okkar koma þessi svör álíka spánskt
fyrir og þegar Austurlandabúi slengir
framan í okkur einhverri kristinni
flatneskju sem við þekkjum alltof vel,
og kanski þó þeim mun spánskara sem
kristindómur er í eðli sínu austræn
ídeólógía, en kommúnismi er ensk
trúarbrögð sem eiga rætur sínar í
enskri reynslu af iðnbyltingu 19. ald-
ar, en var skipað í kerfi af Lundúna-
gyðingi sem skrifaði á þýzku. Marx-
istiskur rétttrúnaður, sem birtist í
slagorðinu: öreigar sameinizt, á styrk
sinn að verulegu leyti því að þakka að
hann er allt að því eins einfaldur og
snjall og hugmyndakjami Múhameðs-
trúar; Allah er Allah. En hversu vel
sem okkur geðjast að marxisma sem
kenningu og trúarbrögðum (á nú-
tímamáli: ídeólógíu), þá glatar hann
nokkru af þokka sínum þegar hann
verður ríkisrétttrúnaður, af því að
rétttrúnaður þýðir óhj ákvæmilega
trúarbrögð lögreglunnar. Engu að
síður getur enginn Vesturlandabúi
með fullum sönsum látið sér sjást yfir
þrjár einfaldar staðreyndir, þegar
hann athugar það sem fyrir augun
ber í Kína.
í fyrsta lagi er stjórn Maós ef til
vill eina kommúnistastjómin sem
hefur framið það kraftaverk á fyrsta
áratug tilvistar sinnar að fæða og
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
129
9