Tímarit Máls og menningar - 01.05.1958, Page 43

KAREN BLIXEN OG SAGAN
því- það bezta sem ég gat gerði ég það
fullkomlega hamingjusamt. Veröldin
bergmálar langt óp frá hjarta lista-
mannsins: Leyf mér að leggja fram
það bezta sem ég get!
í sinni frægu „Bálræðu“ nefnir hón
líka innblásturinn sem hamingjulind.
„Ég álít innblásturinn æðstu ham-
ingju mannsins. Og innblástur krefst
jafnan tveggja stofna. Ég held að
gagnkvæmur innblástur manns og
konu hafi verið öflugasta driffjöðrin
í ættarsögu vorri og hafi öllu öðru
fremur skapað það sem einkennir
aðal vorn: framtak, skáldskap, list,
smekk.“
Upp af þessum innblæstri eru allar
hennar sögur sprottnar, skapaðar í
honum að méira eða minna leyti. Yfir
þeim öllum svífur Eros. Hvort sem
hann opinberast, öllum sýnilegur, eða
hann leynist hæversklega á baksvið-
inu svo menn grunar aðeins nærveru
hans, er hann þar samt og stjórnar
leiknum, athöfnunum, söguganginum.
Sagan er sérgrein Karenar Blixen,
styrkur hennar liggur í því að geta
sagt frá hinu sögulega út í æsar. Með
því hefur hún unnið sér aðdáun sinna
mörgu lesenda og töfrað þá. Og hún
getur sagt sögu betur en nokkur ann-
ar núlifandi norðurlandabúi. Svo lít-
ur út sem þessi grein sé útdautt fyrir-
bæri hér á fjallinu. Og það gæti verið
ein af orsökunum til þess að við fögn-
um af hjarta nýju sögusafni frá hendi
snilldarskáldkonunnar á Danagrund.
„Síðustu sögur“ hennar hefjast á
„Fyrstu sögu kardínálans.” í henni
leggur Karen Blixen kardínálanum
þessi orð í munn: Madame, ég hef
sagt yður sögu. Allt frá því menn fóru
fyrst að tala hafa sögur verið sagðar,
og án þeirra hefði mannkynið ör-
magnazt og þurrkazt út á líkan hátt og
það hefði farizt án vatns. Sögupersón-
ur hinna rétttrúuðu munu alltaf vera
skýrar fyrir sjónum vorum, jafnvel
lýsandi og sem í hærra veldi en við
sjálf. Hin guðdómlega list er og verð-
ur sagan. í upphafi var sagan. Og að
allra síðustu verður oss léð yfirsýn
yfir hana og oss verður unnt að skilja
hana. Það augnablik köllum vér
dómsdag!“
Hér höfum við í hnotskurn mat
Karenar Blixen á sögunni sem sögu,
hennar mikla tilgangi, þýðingunni
sem hún telur góða sögu hafa fyrir líf
mannkynsins. Við skulum fullgera
myndina með setningu úr „Sorg-
agre“, hennar djúphyggnasta og ef til
vill tilgangsríkasta „Vetrarævintýri“.
Þar stendur: „Afrek, þó það sé unnið
með tárum, er samt sparifé komandi
kynslóðum. Það er á erfiðum tímum
lífsbjörg manna.“ Þannig lítur hún,
söguskáldið par exellence, á söguna.
Þannig metur hún hana. Já, hún setur
hana jafnhliða þeim ómissanlegustu
gæðum sem menn þekkja: vatni og
brauði. Og hún kallar hana líka spari-
TÍMARIT máls oc mennincar
145
10