Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Qupperneq 35

SAGA VESTRÆNNAR ÍHLUTUNAR í KÍNA
Þrem vikum eftir að Þjóðverjar
undirrituðu leigusamninginn gerði
Zar-Rússland svipaðan samning við
Kínastjórn — en nú til 25 ára — um
herskipalægið Port Arthur og kaup-
skipahöfnina Dæren.
Fimm dögum síðar hernámu Bret-
ar herskipalægið Weihæwei og lýstu
því yfir, að þeir myndu ekki láta það
af hendi meðan Rússakeisari héldi
Port Arthur.
Tæpum fjórum mánuðum síðar
hernámu Frakkar Kwangsjówan-flóa
í Suður-Kína.
Stórveldin skiptu bróðurlega með
sér „áhrifasvæðunum“ í Kína. Jang-
tse-dalurinn heyrði undir Breta. Man-
sjúría og Mongólía féllu í hlut Rússa-
keisara. Suðvestur-Kína varð sameig-
inlegt umdæmi Breta og Frakka. Jap-
anar fengu yfirráð yfir Fukien-fylki,
og Þjóðverjar Shantung-fylki.
Allt gerðist þetta undir yfirskini
„laga, réttar og frjálsra viðskipta“.
Kosturinn við það að hafa leppstjóm
í Kína, í stað þess að beita ofbeldinu
grímulausu, var einmitt sá, að með
hennar hjálp var hægt að „semja“ til
sín landsréttindi án þess að blettur
félli á mannorðið. Og ef leppurinn
reyndist óþjáll var hægurinn hjá að
grímuklæða ofbeldið með „nýjum“
innrásaraðila.
Vesturtveldin áttu í orði kveðnu
engan hlut að ofbeldinu, þá fremur
en nú. Erindi þeirra í Kína var það
eitt, að boða Kínverjum fagnaðarer-
indi kristindómsins og eiga við þá
friðsamleg viðskipti.
Þessi skinhelgi málflutningur var ef
til vill nauðsynlegur fyrir þegnana
heimafyrir — og kannski um leið fyr-
ir samvizku þeirra sjálfra. Stjórn-
málamenn auðvaldsríkjanna eru und-
arlega saman settir.
Dollaraheimsveldið kemur til
sögunnar
Um þessar mundir verða þáttaskil
í sögu Bandaríkjanna. Iðnþróunin
hafði vaxið mjög hratt þar í landi eft-
ir lok borgarastyrjaldarinnar, og
bandarískir stóriðjuhöldar og auð-
hringar voru farnir að krefjast ný-
skiptingar heimsins. 1898 hófu
Bandaríkin styrjöld við Spán, undir
því yfirskini að „frelsa“ Kúbu. Við
sigurinn yfir Spánverjum náðu þau
valdi á Filipseyjum, og um svipað
leyti tókst bandarískum trúboðum og
plantekrueigendum á Hawai-eyjum
að koma Hawai-eyjum undir bandar-
ísk yfirráð.
Græðgi hinna nýju heimsvalda-
sinna óx við hverja munnfylli. Stjórn-
málamenn þeirra töluðu að vísu skor-
irorðar um stefnumið Bandaríkjanna
en nú tíðkast, en ræður þeirra voru
íþættar sömu hræsnisfullu helgislepj-
unni og hefur verið rauði þráðurinn í
stjómmálaáróðri þeirra til þessa dags.
Hér er eitt dæmi, úr ræðu Beveridge
öldungardeildarþingmanns frá Indi-
ana, frá janúar 1900:
tímarit máls oc mennincar
113
8