Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Blaðsíða 92

TÍMARIT MÁLS OG M ENNINGAR
sér og leiðir þá í stærri sannleik um „Ijós-
ið, sem sjáandi menn kalla myrkur“, en al-
gengt mun vera að menn óri fyrir.
Þetta er Heimskringlubók, 142 blaðsíð-
ur, prentun og prófarkalestur í óvenjugóðu
lagi, bandið vænt og smekklegt, og bláu
skrifstafirnir á svartri bandhlífinni segja
táknlega sögu. Og á milli spjaldanna eru
saman komin sautján bréf, auk formáls-
orða og forspjalls, skrifuð á „venjulega
Olivetti-ferðaritvél", en að öllu öðru því
óvenjulegri; -— Bréf úr myrkri.
Þegar höfundurinn lauk við að rita þau
í ofanverðum febrúar 1955 voru liðin níu
ár síðan hann „hvarf úr hópi sjáenda. Hann
segir í formálsorðum um tildrög bókarinn-
ar:
„Þegar ég hóf þetta verk, taldi ég mér
trú um að ég væri að rita bók, er yrði nokk-
urskonar leiðarvísir fyrir sjáandi fólk í um-
gengni við blinda menn, sem og hitt, að ef
einhverjir blindir fengju þetta að heyra,
myndi það ef til vill verða þeim nokkurt
vegamesti, uppörvun og hvatning í lífsbar-
áttunni.------En eftir því sem gekk á verk-
ið fram, varð mér æ ljósara, að ég var fyrst
og fremst að skrifa fyrir sjálfan mig. — —
Þetta eru reikningsskil manns, sem orðið
hefur fyrir því óhappi að missa sjón sína á
miðjum aldri, frásögn af því, hvemig hann
hefur reynt að læra á lífið að nýju og að
finna veg, þar sem enginn vegur virtist vera.
------Og með því að gera þessa reiknipga
upp í eitt skipti fyrir öll, voru þeir um leið
úr sögunni ...“
Afrek eru unnin í kyrrþey, flest sem mest
er um vert. — „Meðan ég er að skrifa þessi
blöð er ekkert til í heiminum annað en
þau, ritvélin og ég,“ segir höfundurinn enn.
— Og reikningsuppgjörið hans verður ekki
við annað kennt en afrek. Og fylgiskjöl
reikninganna, þessi sautján bréf, ekki við
annað en góðar bókmenntir.
Sú lífsreynsla og sá karaktér sem í þeim
birtist, mætti vissulega verða „örvun og
hvatning" hverjum sem í myrkri situr, og í
víðari en bókstaflegum skilningi; því þar
er ekki aðeins að finna „leiðarvísi fyrir
sjáandi fólk í umgengni við blinda menn“,
heldur við miklu fleiri fyrirbæri og stað-
reyndir lífsins.
Bréfritaranum virðist fátt mannlegt óvið-
komandi. Því óskýrari sem sjón hans er á
birtubrigði dags og nætur, því skýrari er
hugsun hans og skilningur, og gráan hvers-
dagsleikann sér hann oft í mjög skoplegu
ljósi. Mál hans er hófstillt og látlaust,
ósjaldan snjallt og minnisstætt í látleysi
sínu, og opnar víða útsýn milli lína.
í bréfunum er fjallað um kapphlaup
hans við tímann, eftir að hann sá fram á
hið óhjákvæmilega; um það, hvemig sé að
vera blindur; um það, hvernig hann athug-
aði sinn gang í hinu nýja ljósi; um vinn-
una; um hesta, kýr og kindur; um huldu-
fólk og mennska menn; um frelsi; um
trúna á þjáninguna; um bækur; um út-
varp; um sveitarsímann og hinar forboðnu
hleranir í hann; um heiminn utan við
heiminn; um kalda stríðið; um trúna á
vantrúna; um það sem einu sinni var, og
um það að skrifa sér til skemmtunar; og
loks um þá tvo á báti, hann og guð. Eru
þetta heiti bréfanna og gefa lauslega hug-
mynd um efni þeirra.
Það væri svo freistandi að fjalla um
nokkur af þessum margvíslegu bréfum,
hvert fyrir sig, því þar er margt efnið til
hugleiðingar; en það yrðu allt of langar
línur. Þessi litla bók speglar heilan heim
á milli spjalda sinna, — eða mætti kannski
segja, að hún væri sveitarsími, þar sem
hlera mætti óvenjulega margt, jafnvel um
bannhelga hluti eins og frið, sjálfstæði,
frelsi og ættjarðarást og um sjálft kalda
stríðið.
Bréfið sem ber yfirskrift sveitarsímans
og er hreinasti skemmtilestur, stendur til
330