Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Blaðsíða 94

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
höfði, voru þeir og misjafnt áhugasamir um
að feðra vísur samkvæmt því sem þeir vissu
réttast. Nú efast einginn framar um aS til
dæmis flestar vísurnar í Grettis sögu, Harð-
ar sögu, Víglundar sögu og Njálu séu ýmist
verk söguhöfunda eða að minnsta kosti
ýngri en viðfángsefni þeirra í sögulegum
skilníngi. Meira vafamál hefur hinsvegar
þótt um vísur í til dæmis Gunnlaugs sögu
ormstúngu, Gísla sögu Súrssonar og Bjam-
ar sögu Hítdælakappa; og sögur einsog Eg-
ils saga, HallfreSar saga, Kormáks saga,
Fóstbræðra saga o. fl. hafa nánast orðið
friðhelgar aS þessu leyti, ef svo mætti segja:
hversu rétt sem það nú raunverulega er, þá
hafa skáld þau sem þarna er um fjallað
laungum reynzt fastheldin á höfundarrétt-
inn að vísum sagnanna, þótt vissulega séu
þar undantekníngar um vísu og vísu.
Nú er það svo um skáldskap að eigi að
grafast fyrir um uppsprettur hans nægir sízt
að rýna á orðin ein. OrS og myndir koma
inní skáldskap eftir hinum flóknustu villini-
stigum. Og þótt af slíku megi samt margt
ráða um aldur og hugsanleg áhrif þá er
önnur aðferð í þessu efni mun einhlítari, en
jafnframt örðugri að skýra niðurstöður
hennar eftir á. Hún er að gera sér grein fyr-
ir þeim andblæ og því yfirbragði sem and-
ar og skín framaní mann við lestur skáld-
skaparins og trautt verða skilgreind með
orðum svo fullnægjandi sé.
Sakir þess sem ég drap á um vísur í ís-
lendíngasögum ldýtur það að teljast nýj-
úng er Bjarni Einarsson hefur í stórri bók,
Skáldasögur, gerzt fyrstur fræðimanna til
að eigna eindregið höfundum Kormáks
sögu, HallfreSar sögu, Bjamar sögu og
Gunnlaugs sögu svotil allar vísur þessara
sagna, auk þess sem hann fjallar um upp-
runa sagnanna almennt.
Meginuppistaða ritgerðar hans eru áhrif
strauma úr suðri, nánar tiltekið þess skáld-
skapar sem kenndur er við trúbadúrana og
Provence á Suður-Frakklandi, á skáldskap
þessara sagna. NiSurstaSa Bjama verður
meðal annars sú að vísurnar, einkanlega í
Kormáks sögu, hljóti að vera ortar eftirað
stefna þessi komst í algleymíng á 12. og 13.
öld.
Ég em einn leikmaður og tilgángur minn
með þessum línum er ekki sá að ég vilji ó-
virða lærða menn að óreyndu máli. Bjarni
Einarsson er hugkvæmur í frekasta lagi og
bók hans er vissulega straung áminníng um
að treysta eingu um of þótt það virðist
staðnað í endanlegum niðurstöðum. Satt að
segja virðast mér þó skrif hans í þessu efni
einkennast af helzti miklum einstreingíngs-
hætti, þótt þar sé vafalaust mikið um merk-
ar athuganir.
Hermann Pálsson lektor hefur birt í
Þjóðviljanum ýtarlega umsögn um þann
skerf sem Bjarni leggur til rannsóknar á
Kormáks sögu í Skáldasögur. Gætir þar
mjög áþekkra skoðana og hjá undirrituð-
um varðandi mörg atriði. Þarsem grein Her-
manns er laungu komin fyrir almenníngs-
sjónir læt ég hjá líða aS drepa á margt sem
mestu skiptir í þessari bók; því voru gerð
drjúg skil í grein Hermanns. Hér verður
einúngis minnzt á nokkrar aðferðir sem
Bjarni beitir í rannsókn sinni og hljóta að
orka tvímælis.
2
Þær fjórar skáldasögur sem Bjami tekur
til meðferðar eiga margt sameiginlegt eins-
og hverjum mun vera ljóst sem les þær.
Fyrst og fremst það sem Bjami nefnir rétti-
lega: „ævilöng ást skálds á eiginkonu ann-
ars manns“. Borgfirzku sögurnar fara og
nokkuð saman um sérkenni og á hinn bóg-
inn þær húnvetnsku. Rekur Bjami þetta í
rækilegu yfirliti. Ég álít þó aS Bjami og
ýmsir fleiri geri óeðlilega mikið úr beinni
stælíngu þessara sagna innbyrðis. Þetta vin-
sæla söguefni um ástina og afbrýðina hafði
332