Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Page 39

Aðdragandi jrönsku byltingarinnar 1789
margir erlendir menn settust þar að og ráku bankastarfsemi og tengdust
mjög náið fjármálum franska ríkisins. Þeir urðu lánardrottnar stjórnarinnar
og áttu að sjálfsögðu mikilla hagsmuna að gæta í þeim efnum þegar síga tók
á ógæfuhlið stuttu fyrir kvaðningu stéttaþingsins. Um sama leyti voru fyrstu
hlutafélögin stofnuð á Frákklandi og kauphallarstarfsemin stóð í miklum
blóma. Á örfáum árum rís upp fjölmenn stétt skuldabréfaeigenda, rentu-
manna, rentiers, sem flestir voru búsettir í Parísarborg og áttu allt sitt undir
fjárhag ríkisins. Þáttur þessara manna var mikill um það bil er fjárhags-
kreppan dundi yfir í upphafi stéttaþingsins.
I kaupskap var gróðinn mestur í þeirri verzlun, er notaði sjóleiðir, einnig
þegar um var að ræða flutninga milli héraða á Frakklandi. Vöruflutningar
á vegum með farartækjum þeirra tíma voru bæði dýrir og erfiðir. Nýlendu-
verzlun Frakklands var mikil, árið 1789 voru fluttar inn vörur frá nýlend-
unum fyrir 250 milljónir franka og var vöruskiptaj öfnuður ríkisins hag-
stæður. Ríka stórkaupmenn og skipaeigendur var helzt að finna í borgum
eins og Nantes, Bordeaux og Marseille og samtímaheimildir bera þær sam-
an við ekki minni verzlunarborg en Liverpool var þá á Englandi.
Iðnaður Frakklands var ekki að sama skapi umsvifamikill og verzlunin
eða fésýslan. Verziunarauðmagnið tók handiðju sveitanna í þjónustu sína,
milljónir bænda unnu í brauði þess, en þó mátti sjá fyrstu sprota stórvirkrar
verksmiðjuiðju í borgum eins og Reims og Sedan. En enn var stóriðja á
bemskuskeiði, hin gömlu iðnaðargildi voru í fullu fjöri, þótt hagfræðingar
hinnar imgu borgarastéttar reyndu að bregða fyrir þau fæti og boðuðu fullt
og óskorað atvinnufrelsi og frjálsa samkeppni. Það var úr hópi iðnsveina
og meistara, að byltingunni bárust síðar hinir týhraustu liðsmenn lýðveld-
isins.
Innan hinnar svokölluðu þriðju stéttar voru borgarar Frakklands hlutfalls-
lega fámennur minnihluti þótt hún skipaði mikinn sess á stéttaþinginu. í
henni voru bændurnir að sjálfsögðu fj ölmennastir, yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar, þrír fjórðu hlutar að minnsta kosti. Þá var ekki að finna í
skrúðgöngu stéttanna í Versölum er gengið var til messu, og þá var ekki að
finna í þingsalnum. Og þó var franski bóndinn þar nærstaddur með sama
hætti og böðullinn stóð að hurðarbaki í leikriti Schillers — der Henker steht
hinter der Tiir! Bændamálið, jarðeignamálið, grúfði yfir þingsal stéttanna
eins og þrumuský og það var ekki liðið langt á hið mikla drama byltingar-
innar, er franski bóndinn gekk fram á sviðið óboðinn gestur.
Um það bil er franska byltingin hófst voru langflestir franskir bændur
29