Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Page 51

ASdragandi frönsku byltingarinnar 1789
numið. Hún heimtaði fullkomið borgaralegt jafnrétti og jafnræði allra
þriggja lögstétta ríkisins, en í því fólst ékki aðeins krafa um að afnema
stirðnaðar leifar bændaánauðar, heldur yrðu klerkar og aðall að selja af
hendi aldagömul fríðindi svo sem tíund, lénskvaðir, uppskeruhlut, veiði-
réttindi og dómsvald landsdrottna. Borgarastéttin tók hér að sér að flytja
mál franskra bænda um þegnlegt frélsi þeim til handa, en það er hins vegar
engin tilviljun, að kröfur þeirra um aukið jarðnæði eru varla nefndar á
nafn í kröfum stéttar, sem lýsti eignarréttinn friðhelgan.
Bænarskrár þær og kæruskjöl, sem lögð voru fyrir stéttaþingið bera greini-
leg fingraför hinnar menntuðu stórborgarastéttar, og það er auðsætt, að þessi
gögn hafa verið lagfærð og sniðin við hæfi hagsmuna hennar. En það hefur
varðveitzt mikill fjöldi kæruskjala, sem samin voru á frumkjörfundinn í
kirkjusóknunum og fáein frá iðngildunum. í þessum heimildum má heyra
raddir franskra lágstétta, fátækra bænda og daglaunamanna. Þar er að finna
afdráttarlausan stuðning þessara stétta við kröfur borgaranna, sem áður
var lýst, en einnig sérlegar kærur, sem voru af öðrum heimi en þeirra manna
þriðju stéttar, sem áttu miklar eignir í borgum og jarðir í sveitum. ISn-
sveinar fengu sjaldnast að taka þátt í frumkj örfundum gildanna og því ber
lítið á kvörtunum úr þeirra hópi, og oftast er það aðeins tilviljun, að ó-
breyttir daglaunamenn taki til máls í þessum bænarskrám, þegar svo vill
til 'kvarta þeir meir yfir háu verðlagi á lífsnauðsynjum en lágum launum.
í kæruskjölum kirkjusóknanna má heyra margraddaða kveinstafi þorpanna,
kotunga, sem lítið eiga jarðnæðið og krefjast þess að verð á brauði og
hveiti sé lækkað um helming. Stundum veitast kæruskjölin svo harkalega
að skattheimtumönnum og landsdrottnum, að hreppstj órinn, sem stýrir kjör-
fundi, neitar að taka við þeim og semur sjálfur kvörtunarbréfið fyrir hönd
bændanna! Þessar frumheimildir um lífskjör frönsku þjóðarinnar — cahiers
de doléances — eru einstæðar í allri sögu Evrópu. En þær eru annað og
meira. Þær voru franska byltingin sjálf tjáð í orðum áður en hún hófst
í athöfn og drýgðri dáð.
í viðbúnaðinum fyrir stéttaþingið hafði stjórnmálabaráttan á Fralddandi
breytt um svip. Skeytunum var ekki lengur beint framar öllu að konungi
og stjórn hans, heldur stóðu tvær höfuðstéttir landsins, aðall og borgarastétt,
andspænis hvor annarri í návígi, en að baki borgurunum var bændastéttin
reiðubúin til sóknar gegn landsdrottinsveldi aðals og kirkju. Hér hösluðu
andstæðar stéttir sér völl. Þetta var stéttabarátta í klassískum stíl. En þótt
liði væri þannig skipað til atlögu, þá er óvíst að slegið hefði í þann Brávalla-
41