Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Síða 69

Er nokkurt vit aS ganga aftur?
ar telja 'hann hafa verið til forna. Örðugt var að glöggva sig á því, í hverju
erfiðleikamir á því að skilja hann lágu. En greinilega fólust þeir í einkenni-
legum franiburði sérhljóðanna. Kannske voru það framburðareinkenni, sem
draugum yfirleitt eru eiginleg.
Gesturinn reyndist heita Þorleifur. Einnig greindi hann þegar frá nafni föð-
ur síns, afa, langafa o. s. frv., rakti ætt sína til eins af iandnámsmönnum og
var í þann veginn að rekja hana lengra aftur, en bandaði svo frá sér mæðu-
lega og kiökknaði. „Fyrir lítið mun það koma,“ sagði hann, „nú man enginn
á íslandi menn þessa, og heyri einhver þeirra getið, festir sá eigi nöfn þeirra
sér í minni.“ Satt að segja tókst höfundi að muna það eitt, að meðal for-
feðra Þorleifs var einhver Þórður, einhver Þórir, Þorkeil eða Þorgrímur, og
ein'hver Hallbera, svo og það, að Þorleifur var afkomandi landnámsmannsins
í áttunda eða níunda lið. Hann mun því hafa verið uppi ekki síðar en á önd-
verðri 13. öld.
Ennfremur kom það fram, að Þorleifur hafði verið á flakki um ísland frá
því um haustið. Það var á honum að skilja, að lagning hitaveitu hefði raskað
ró hans í gröfinni, og síðan hafði hann engan frið í sínum beinum. Hann
hafði reynt að leita uppi ættingja eða afkomendur meðal núlifandi íslendinga,
en án árangurs. Enginn þeirra, sem hann kom að máli við, gat rakið ætt sína
til neins af samtiðarmönnum Þorleifs. Ekki nóg með það, enginn þekkti aila
forfeður sína með nafni. Sumir sögðu án þess að blikna né blána, að þeir
vissu ekki einu sinni, hvað langafi þeirra hét. Enginn vissi nöfn allra samtíð-
armanna sinna, og margir kunnu ekki einu sinni að nefna nágranna sína. A
íslandi nútímans var Þorleifur algjör ættleysingi og meiri einstæðingur en í
gröfinni. Þar hvildu þó bein frænda hans undir síðu hans. En það var á hon-
um að heyra, að ekki harmaði hann það eitt að vera ættlaus og yfirgefinn,
heldur vorkenndi hann líka því fólki, sem hann hafði hitt, enda var það jafn
ættlaust og einmaná og hann sjálfur eftir sjöhundruð ára legu í moldinni!
Reyndar gerði hann sér vart grein fyrir því, hve langt var um liðið frá dauða
hans, þar sem hann þekkti ekki til þeirra kynslóða, sem gengnar voru eftir
hans dag. Sýnilega var þessi tími ekki til í vitund hans.
En Þorleifur kenndi ekki í brjósti um þetta fólk aðeins vegna þess, að það
væri frændlaust og einmana, heldur líka vegna þess, að honum virtist það búa
í ógurlegum þrengslum, þótt enn væri jafn rúmt á íslandi og á hans dögum.
Þrátt fyrir það reistu menn híbýli sín á smánesi — hann átti greinilega við
nesið, sem Reykjavík stendur á (en þar býr, sem kunnugt er, helmingur lands-
manna). Á sama tíma væri meirihluti landsins jafn auður og við komu
59