Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Qupperneq 76

Sverrir Kristjánsson
Þjóðfélagið og skáldið
i.
Þegar skáldin Matthias Johannessen og
Halldór Laxness ræddust við og birtust i
lioldinu á sjónvarpsskermmum í febrúar-
mánuði síða9tliðnium urðu íslenidingar einu
óleystu vandamálinu ríkam. Laxniess skaut
þeirri spumingu að skáldbióður sínum,
hvað það eiginlega væri — þetta þjóðfé-
lag? Ekiki fjarri að gætti nolakurrar fyrir-
litningar hjá lárviðanslkáldinu á fyrirbrigð-
iniu — þjóSfélaginu! Jafnvel ekki grun-
laust, að það væri alls ekld tiL Þjóðfélagið
er abstraktion, sagði Halldór, og bar hann
þar lengst í jákvæðri skilgreiniinigu á þessu
dulræna fyrirbæri. En í annan stað var
þetta svokallaða þjóðfélag svo útafaumt,
að það fékk eikki gegnt hlutverki júridískr-
ar persónu. Það væri því ekki einu simm
hægt að fara í mál við það. Þessar grá-
lyndu útlistanir Nóbelakáldsins höfðu
greinilega mikil álirif á hitt skáldið, Matt-
hías Johannessen, og jöðruðu vdð lost. Svo
snjöll athugun hafði aldirei flögrað að hon-
um, og var hann þó ekki vanur að setja
hugdettumar undir mæliker. Þaraa var
eiginlega 'komið efnd í nýtt leikrit, og
Matthías sagði, ábúðarmikill og ábyrgur
á svipinn og í rómnum, að nú væri sýnt
að kanna þyrfti mál þetta allt af nýju, enn
á ný yrði að kryfja hið óhuslaða hræ —
þjóSfélagiS.
Ég hygg að þesst kafli í samræðu þeixra
skáldanna sé einn stórfelldasti viðburður-
inn í sögu sjónvarpsins okkar, hins unga
og óspiHta fjölmiðlunaitækis þjóðarinnar.
En nú varð mér heldur en ek'ki á í mess-
unni! Þarna hraut út úr mér orðið þjóS!
Ef vafi leikur á um tilvist þjóSfélags, þá
er þjóS undir sömu sökina seld. í hæsta
lagi er hún bara abstraktion. Eða er hún
kannski strangt tekið júridísk persónia?
Matthías skáld gæti nú fljótt fengjð úr
þessu skorið með því að fara í mál við
hana. Hugsa sér þvílíkt prófmál fyrir
Hæstarétti! Það yrði sjónleikur guðum
hæfur. Aikaílega væri mér það kært, ef úr
þessu yrði. Ég hef verið dálítið mglaður
í kollinum eftir sjónvarpsumræðu þeirra
skáldanna, hef varla sfðan mátt fóta mig
á hálum ís tilvemnnar.
Þegar einhver lífsblekkin'gin hefur hrun-
ið yfir hausinn á mér síðustu árin hef ég
sleikt sár mín og leitað mér lfknar í
Gerplu HaHdórs Laxness. Hana tel ég ein-
hverja tiginbornustu skáldsögu, sem skrif-
uð hefur verið í allri heimskristninni. Hún
fjallar um lífshugsjón, eem reynist lifs-
blekldng. Það var því engin furða þótt ég
seildist til þessarar bókar þegar ég lá í
lostinu eftir hinar andríku samræður skáld-
anna, snarvilltur maður í þoku, og hafði
misst öll mið svovel af þjóðfélagi og þjóð.
Ég blaða í Gerplu, drekk þyrstur þenm-
an áfenga mjöð máls og stíls, sem engu
líkdst nema galdri og gjömingum, og geri
stuttan stanz á bls. 207, og les:
„Rfkarður rúðujarl átti þær sakargiftir á
hendur konúngi þessum sem nú skal
66