Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Síða 79

mönmim og slitinn snndur kvikur og gef-
inn hundum.-------“
Ég mæltist til þess hér á undan að Matt-
hías minn Johannessen færi í prófmál við
þjóðina svo úr því yrði skorið, hvort hún
væri til. Nú sé óg að þetta er mesta þarf-
leysa, þótt við fyrir bragðið missum af
góðri skemmtan. Á sama hátt og Halldór
Laxness sótti þjóðfélagið upp í abstraktan
ijósvakann og tyllti því niður á jörðina,
svo hefur hann og aftur gefið okkur þjóð-
ina. Hún virðist að vísu stundum fana
nokkuð leynt líkt og huldukonan í hóln-
um. En hún birtist þegaT mikið liggur við,
'kannski ekiki búin feldi blám og gullspöng
um sig miðja, oftar lítt haldin að kiæðum
og vopnum. En hún drýgir þær dáðir, sem
áður fyrr voru taldar til aimættisverka.
Við höfum slíkar dáðir fyrir augum okkar
í Víetnam þessa stundina og nú um all-
langt skeið. Og hver dirfist enn að stað-
hæfa, að Halldór Laxness færist undan að
skrifa um frelsisstríð fátækra þjóða?
Gerpla er saga þessa stríðs þótt hann hasli
því völl undir Lundúnabryggjum í byrjun
11. aldar.
Nei, Matthías minn, þú þarft ekki að
ríða til þings í þetta skipti og fá réttarúr-
skuxð um tilveru þjóðarinnar. Halldór Lax-
ness fann hana handa þér og mér og okkur
öllum, þjóðina, sem við héldum að væri
ekki til.
n.
Svo sem kunnugt er hefur um fátt verið
meira rætt með íslendingum en bókmennt-
ít hin síðustu misseri. Það tal þykir þeim
allgott. Inn í þessar umræður hafa fléttazt
deilur rnikiar með tveim stéttum, atvinnu-
gagnrýnendum, sem eru svo ungir í land-
inu, að vart eru eldri en meinatæknifræð-
ingar okkar, og þeirri stétt, sem er jafn-
gömul Íslands byggð — atvinnuskáldum,
aitvinmriausum skáldum og svo þeim skáld-
Þjóðfélagið og skáldiS
um, sem eru deo gratia. Stundum vilja
Mkingar riðlast þegar svo ber til, að gagn-
rýnandinn er sjálfur skáld öðrum þræði.
í því tilviki er roargt forvitnilegt, það sem
inni í er kýrhausnum. Einn slíkur maður,
gagnrýnandi og skáld í senn, er Jóhann
Hjáhnansson, nýliði í bókmenntadeild
Morgunblaðsins. Þar hefur hann reynzt
meistara sínum og herra, Matthíasi Jo-
hannessen, trúr og hollur skjaldberi. í
þeirri veru er Jóhann Hjálmarsson líkastur
lærisveininum, sem Jesús elskaði, og hall-
aðist upp að brjÓ9ti lausnarans þegar neytt
var heilagrar kvöldmáltíðar stuttu fyrir
píninguna, svo sem lesa má í Jóhannesi
13, 23.
Nú eru þau ár löngu liðin er Morgun-
blaðið vissi ekki á því neina grein, að til
væri 9káld að nafni Halldór Kiljan Lax-
ness. Lesendur þess blaðs, sem víðlesnast
er um veröldina (samkvæmt höfðatölu-
reglu) fengu þó stundum veður af tilveru
hans þegar keyptur var einhver skúmurinn
til að rífa kjaft við skáldið. En hin unga
kynslóð, sem nú situr að völdum í bók-
menntadeild Morgunblaðsins fylgist með
öllu sem gerist í heimi skáldskaparins og
kannast mæta vel við Laxness. Ég sé því
enga á9tæðu til að bera brigður á fram-
þróunarkenninguna, svo sem víða er nú
í tízku, þótt hún sé upprunnin á 19. öld.
Bókmenntadeild Morgunblaðsins staðfestir
þá kenningu, að öllu fer fram.
Jóhann Hjálmarsson, skáld og gagnrýn-
andi, kemur fram nær daglega í Morgun-
blaðinu, hálfsmánaðarlega í Hljóðvarpinu
og einstaka sinnum í Sjónvarpinu (ég hef
séð hann að minnsta kosti einu sinni á
skerminum). Að málrómi virðist þetta vera
prúður piltur og stillilegur, enginn há-
vaðamaður, andlitið slétt og fremur lag-
legt. En stundum ber það við, að kenna
má nokkurrar skerpu í rómnum og jafnvel
ekki trútt um að hinn ungi viðfeldni mað-
69