Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Qupperneq 80

Tímarit Máls og menningar
ur setji upp hálfgerSan humdshaus þegar
ræðan berst að jm' fyrirbrigffi í bókmjemnt-
um, sem gegnir himi furffulega nafni:
þjóðfélagslega skáldsagan. Þó eru viff-
brögffin nærri því ósjálfráff þegar gagn-
rýníandinm rekst á þjóðfélagslegt Ijóð. Hon-
um er þá mjög brugffiff og líkist hann
helzt Affalráffi Englakonungi, sem getiff var
um fyrr í þessnm pistli, ]>eim er jafnan
tók uppsölur miklar er víkingar herjnffu
lönd hans. Jóhann Hjálmarsson er ljóð-
skáld. Hann er gæddur mjög næmu fín-
taugakerfi svo sem ljóst var af því, hvemig
hann brást fyrir stiuttu viff kvæffi einu eftir
Stefán Hörff Grímsson.
í hinu litterera fuglabjargi íslands hafa
flestir inmbyggjarar verið fremiri Stefáni
Herffi Grfmssyni aff hávaffa, Hljófflátur og
hlédrægur aff efflisfari hefur hann löngum
látiff öffrum eftir aff berja bumbur og
þeyta trompeta hljómsveitarinnar. En þeg-
ar kyrrff er komin á í bjarginu hafa menn
mátt einstaka sinnum heyra óm hans, og þaff
er haft fyrir satt, aff fáir hafi gleymt þeim
ómi, sem heyrðu. Eftir margra ára þögn
birti Stefán Hörffur Grfmsson örfá ljóff í
bókarformi. Hann gerffist þar svo djarfur
aff yrkja um sláturhúsiff og eldhúsiff, sem
Bandarfkjamenn hafa komiff sér upp í
Víetnam — sem sagt: þjóðjélagslegt Ijóð
— sem sagt: vont. Og eitthvaff í líkingu
viff jarffskjálfta læsti sig um bókmennta-
deild Morgunblaffsins, og skapiff kom upp
í Jóhanni Hjálmarssyni, þessum stillta og
orffvara raanni, og hann talaffi af þótta um
þá, sem nú mundu fagna þessari þjóðfélags-
legu matreiðslubók. Skáldiff og gagnrýn-
andinn Jóhann Hjálmarsson telur slátur-
tíðina og blóffvöllinn í Víetnam ekki hæf
til vistar í hinu dauðhreimsaffa lystihúsi
ljóffsins, og raunar ekki láandi ntanni í
hans stöffu.
Úr þvf eg álpaffist til aff leita þjófffélags
og þjóffar um langan veg, þótt eg mœtti
vita, aff hvorttveggja biffi mín í hlaffvarp-
anum (raunar var þetta allt aff kenna
skáldunum Matlhíasi og Halldóri), þá æda
eg undir lokin aff víkja aff því, sem mér
finnst dularfyllst allra fyrirbrigffa: hinni
þjóðfélagslegu skáldsögu. Þetta hugtak hef-
ur veriff mjög á lofti haft í bókmieinntaum-
ræffum síffustu ára, og svo sem fytr er
sagt, valdið ofnæmiisviffbrögffum meff sum-
um gagnrýnendum, sem gæddir eru meiri
evrópskum fínheitum en venjnlegir íslenzk-
ir strigamunnar, sem fengu öll sín vitamín
úr hákalli og brennivíni. Þessi lokaorff
verffa þó meir í ætt viff spumingar en 6vör.
Ég er hvorki skáld né gagnrýnandi, þótt
ég hafi af einhverjum undarlegum ástæff-
um villzt inn á félagaskrá Rithöfundafélags
Islands. Sjálfur hef ég látiff mér nasgja aff
heita sagnfræSingur — raunar affeins aff
nafnbót — og kannski veldur þaff því, aff
mér er tamara aff líta á bókmenntir frá
sögulegu sjónarmiiði en fagurkenalegu. En
svo viff víkjum aftur aff málefninu: er
„þjóðfélagslega skáldsagan" sérstök teg-
und bókmennta? Ef svo er: hvaff er þá
óþjófffélagsleg skáldsaga? Og ég spyr enn :
er tdl nokkur skáldskapur, sem er ekki
þjóðfélagslegur? Mér þætti gaman aff sjá
framan í þann skáldskap. ESa er yfirleitt
til nokkur list utan lögsagnarumdæmis
þjófffélagsins? Þaff væri forvitnilegt aff
skoffa undir skottiff á slíkiri list. En raunar
þarf ekki annaff en spyrja — og hugtakið
„þjófffélagsleg skáldsaga" sem sérstök teg-
und bókmennta er vitleysan klár og kvitt.
Jafnvel skáldskapur Jóhanns Hjáimarsson-
ar, lærisveinsins, og Matthíasar Johannes-
sens, meistarans, er þjóðfélagslegur skáld-
skapur, og skiptir engu máli þótt þeir í of-
læti sínu haldi aff þeir séu sjálfgotin séní.
Af umræffum skálda og gagnrýnenda
hefur mér sldlizt, aff hugtakið „þjóðfélags-
lega skáldsagan" eigi eimkum viff þær
bækur, er laki miff af sárri örbirgff, vesælli
70