Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Page 97

Með táknum. og stórmerkjum
aS d'reifa. Ég fuIIyrS'i, aS JyaS geti elcki
farið milli mála, að kvæSabók GuSmimdar
BöSvarssonar standi títtnefndum ritum
framar sem bókmenntir, en kvæSi hans
virSast hreint ekki hafa komiS til álita
hjá hinusm virSulega bólcmenmtadómstóli.
AtkvæSagreiSslan flutti oikkur þann gleSi-
lega boSskap, aS keppnin um silfurhestinn
er ekki bundin viS skáidverk ein, heldur
koma þar einnig til greina listrænar rit-
gerSir og bækur fræSilegs efnis. Þættir
þeirra Tómasar og Sverris komust á blaS,
enda hygg ég bókmenntagildi þeima all-
miklu meira en táknabniSl þeirra Þorsteins
og Svövu. Þá er þaS alltaf umtalsverSur
bókmenntaviSburSur, þegar út kem'ur
þáttasafn úr þjóSarsögu okkar frá hendi
Jóns Helgasonar blaSamonns, og eitt þeirm
ar tegundar kom f fyrra. — En enn er
eflir aS geta þeirrar bókar síSastliSins árs,
sem ef til vill er rituS af mestu listfengi.
ÞaS er ritgerSasafn Skúla GuSjónssonar:
ÞaS sem ég hef skrifaS. Lesendumir kunnu
aS meta þá bók, því aS rétt fyrir jólin tók
ég tvö síSustu eintökin í bókabúS forlags-
ins. En aldrei hef ég heyrt á bók þessa
minnzt, þar sem bókmenntamennimir hafa
rætt nm bókmenntir ársins, í útvarpi eSa
sjónvarpi, og ekki komst hún á blaS í at-
kvæSagreiSslu blaSagagnrýnendanna í sam-
bandi viS afhendingu silfurhestsins. Nú
skal þaS fram fært gagnrýnendum til
nokkurrar afbötunar, aS fyrirrennuram
þeirra í þessari starfsstétt hefur veriS þaS
nokkuS umhendis aS viSurkenna ritgerSa-
formiS sem listform. Þetta virSist vera
þjóSareinkenni. Af þessu þyrftum viS endi-
lega aS venja okkur. ÞaS er hverjum bók-
fióSiun manni fullkunnugt, aS ýmis ódauS-
iegustu bókmenntaverk sögunmar era í
formi ræSunnar, eru ekki skáldverk, en
standa í fremstu röSum aS listrasnu gildi.
RæSur Sókratesar og Platons eiga ánn
sess viS hliS skáldverka Hómers, ræSur
Cícerós skipa sitt sæti í fremstu röS róm-
versku bókmenntanna viS hliS kvæSa
þeirra Virgils og Ovídíusar. ViS íslending-
ar stilium Vídalínspostillu sem bókmennta-
verki nobkurn vegin jafnfætis Passíusálm-
unum. Þórberg nefnum viS í eömu andrá
og Halldór Laxness, þegar rætt er um önd-
vegishöfunda 20. aldar, en Þórbergur hefur
ekki getiS sér orS fyrir stórbrotin skáld-
verk, heldur hafa verk hans veriS nær rit-
gerSaforminu. Ef til vill hefur enginn
danskur rithöfundur á síSustu öld veriS
meira metinn á íslandi en Georg Brandes,
enda hafSi enginn erlendur höfundur eins
mikil áhrif á þróun íslenzkra bókmennta
um skeiS, en þaS er ekki vegna skáldverka
frá hans hendi. En gildi ræSu- og ritgerSa-
formsins vill því miSur gleymast, þegar
viS fjöllum um bókmenntir. ÞaS er athygli
vert, aS í lesbókum, sem ætlaSar era gagn-
fræSaskóhim hér á landi, miun ekki vera
neitt sýnishorn þessarar tegundar bók-
menntanna, og eigum viS þó hreinustu
listaverk á því sviSi. Vil ég leyfa mér aS
benda á þaS, hve þar myndu vel fara rit-
gerSir eins og LífiS í Reykjavík eftir Gest
Pálsson og Þorskhausamir og þjóSin eftir
GuSmund Finubogason, því aS auk snilld-
arinnar í byggingu, stíl og málfari þessara
ri-tgerSa era þær hin mesta fræSanáma
um gengna tíS í sögu þjóSar obkar.
ÞaS verSur aS teljast eSliIegt, aS blaSa-
gagnrýnendumir hefSu litiS á þaS sem
nobkuS merkilegan atburS, þegar á bóka-
marbaSinn kemur ritgerSasafn svo listrænt
og vandlega unniS sem ritgerSimar í bók
Skúla GuSjónssonar, því aS þaS er enginn
hversdagsatburSur í bóbaútgáfu hér á
landi. En samkvæmt fréttum hafSi engum
hinna fimm gagnrýnenda dagblaSanna í
Reykjavík komiS þessi bók í hug sem verS
viSurkenningar. Þetta gæti því miSur bent
til þess, aS sjónsviS gagnrýnendanna sé
í þrengra lagi.
87