Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Page 77

MakbeS eða Hinn morðsýkti
Þetta brot er sótt í Lé konung. Játmundur skipar bófum að hengja Kor-
delíu í fangelsi. Morð er manns verk. Hvað gemr maður framið? Þessarar
Nietzsche-spurningar var fyrst spurt í Makbeð.
Lafði Makbeð: ... Ertu hræddur
að vera í dáð og dug sá sem þú ert
í hjartans girndum?
Makbeð: ... O, hættu.
Allt þori ég sem hæfir heiðri manns,
og hver sem þorir meira, er ekki maður.
Lafði Makbeð: Hvaða dýr lét þig ljúka upp þessu máli
fyrir mér? (I, 7)
Þetta samtal fer fram á undan morði Dúnkans. Eftir morðið mun Makbeð
vita hvert svarið er. Ekki aðeins getur maður drepið; maður er sá sem
drepur, og sá einn. Rétt eins og það dýr, sem geltir og flaðrar, er hundur.
Makbeð kallar á bófana og skipar þeim að drepa Bankó og son hans.
Fyrsti morðingi: ... Við erum menn.
Makbeð: Já, taldir menn á skránum, eins og einnig
við köllum blóðhund, bastarð, kelturakka,
veiðihund, loðhund, mjóhund, úlfhund, allt
hunda....
Annar morðingi: ... Svo skal, herra,
gert sem þér skipið. (III, 1)
Fyrir Makbeð er þetta reynslu-áfangi. Það má kallast „Auschwitz-reynsla“.
Stigið er yfir þröskuld, og handan við hann er allt auðvelt: „... hégóminn
einber“. En þetta er aðeins nokkuð af hinu sanna um Makbeð. Makbeð
hefur drepið konunginn af því hann gat ekki viðurkennt neinn Makbeð
sem væri hræddur við að drepa konung. En sá Makbeð, sem hefur drepið,
getur ekki viðurkennt þann Makbeð sem hefur drepið. Makbeð hefur
drepið til þess að losna undan martröð. En það er nauðsyn á morði, sem
þeirri martröð veldur. Martröðin er skelfileg einmitt vegna þess að hún
tekur aldrei enda. „Löng er sú nótt sem ekki á morgunstund.“ (IV, 3) Sú
nótt sem umlykur Makbeð, verður dýpri og dýpri. Makbeð hefur myrt af
ótta, og heldur áfram að myrða af ótta. Þetta er annar hluti sannleikans um
Makbeð, en er samt ekki sannleikurinn allur.
379