Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Síða 103

Umsagnir um bækur
KVÆÐAÞÝÐINGAR
JÓNS HELGASONAR
Einusinni fyrir ævalöngu birti Jón
Helgason á prenti ritdóm um Fást-þýð-
ingu Bjarna frá Vogi. Jón var þá ungur
og var að brýna vopn sín. Það verður
ekki skafið af Fást-þýðingu Bjarna að
þar er stirt kveðið og sígild leirburðar
einkenni blasa við á hverri blaðsíðu.
Samt var Jón líklega heldur harður við
Bjarna, en það mun varia hafa komið að
sök, þvi Bjarni var alveg óbeygður þeg-
ar hann svaraði ritdóminum. I þessum
ritdómi kemur þegar fram sú þrefalda
krafa til iðkenda skáldskapar sem Jón
hefur ekki hvikað frá síðan: að orðaval
sé nákvæmt og í réttri „tóntegund",
orðaröð eðlileg, og að vandað sé til ríms
og kveðandi. Og þetta þrennt telur Jón
allt jafn-mikilvægt. Kvæði þau sem Jón
hefur látið prenta eftir sig bera þessari
kröfuhörku vitni. Reyndar má vera að
skoðun hans hafi breytzt að einhverju
leyti um eitt atriði síðan hann setti sam-
an fyrrgreindan ritdóm. Hann deilir þar
semsé á Bjarna fyrir fyrnsku í orðavali
og dálæti á úrelmm orðum og nefnir
allmörg dæmi þessa. Fyrsta orðið sem
hann telur þar lét hann sér sjálfur
sæma að nota miklu seinna í einhverju
mikilfenglegasta kvæði sínu: „þegar
arnsúg efst hjá brúnum / atall dregur
bróðir valsins". I kvæðum Jóns, og ekki
sízt í þýðingum hans, koma fyrir all-
mörg orð sem eru löngu „úrelt", jafnvel
einhver orð sem naumast hafa verið not-
uð nema í skáldamáli; orð sem mér hef-
ur virzt að varla nokkur maður nema
Jón Helgason hefði haft hyggjuvit til
að nota. En um þetta gildir víst það
sem Brecht sagði stundum, „man kann’s
machen wenn man’s machen kann“;
þessi úreltu orð öðlast nýtt líf í kvæðum
Jóns og verða eins og samgróin um-
hverfi sínu. Annars kann að vera að hér
sé um aimennt málssögulegt atriði að
ræða, því svo gæti virzt sem rithöfund-
ar og skáld hafi gerzt því ótrauðari að
grípa til orðaforða frá fyrri tímabilum
íslenzkrar málssögu sem lengra leið á
þessa öld.
Kvæðaþýðingar Jóns eru ekki margar,
þær eru þó, með því sjö kvæða kveri
sem hann gaf út í haust,1 orðnar heldur
fleiri en þau frumort kvæði hans sem
hann kærir sig um að höfð séu á prenti.
Hygg ég að séu samankomin þrjátíu og
þrjú þýdd kvæði í þremur ljóðabókum
Jóns. Auðséð er að Jón hefur þýtt sér til
skemmtunar, og tekið kvæði til þýðingar
eftir því sem andinn hefur inngefið hon-
um. Eg verð að játa að mér hefur stund-
um fundizt að hann hefði mátt vera
vandfýsnari í vali kvæða til þýðingar.
En það er auðvitað einskær heimtufrekja
og eigingirni, komin til af því, að þegar
maður hefur lesið aðrar eins snilldarþýð-
1 Kver með útlendum kvceðum. Jón
Helgason íslenzkaði. Helgafell 1976.
50 bls.
405