Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Síða 82

Tímarit Máls og menningar
áhrif á tilfinningar lesenda, m. a. með nýstárlegu formi, orðlist sem oft
nálgast tónlist. Efnið var hins vegar lítið og klifað á því, ást, synd, sorg
og dauði.
Stefán fágar formið til hins ýtrasta, notar stuttar línur frekar en langar
til að fá hita og hraða í ljóðin og leysir rímþrautir í anda rímanna. Davíð
endurvekur hins vegar daglegt orðafar Jónasar Hallgrímssonar og talar
beint til ungra íbúa ungrar borgar á þeirra eigin máli.
Um leið og þeir Stefán og Davíð höfðu náð sínum gríðarlegu vinsældum
var lýrisminn orðinn hefð eins og ættjarðarljóðin á undan honum, og skáld
ortu vélrænt í hans anda. Að vísu reyndu skáld eins og Halldór Laxness
og Sigríður Einars að endurnýja hann með nýstárlegum formtilraunum,
en það kom fyrir ekki. Þörfin var að verða aðkallandi fyrir meira innihald
í Ijóðin en ástir og óra. Menn höfðu raunar allan þennan tíma ort ljóð
í anda 19. aldar skálda, Davíð og Stefán snúa sér báðir að þeirri hefð án
þess að sú hefð hafi lengur nokkurn tilgang.
A þessum vandræðatímamótum skall kreppan á og alþýða landsins var
knúin til að grípa í taumana og nota Ijóðlistina í sína þágu í stéttabarátt-
unni. Af þessu hlýst fersk raunsæisstefna í ljóðagerð þar sem boðskapur-
inn, efnið var allsráðandi en óþarfi að dútla við formið. Samhliða þessu
rann upp nýtt blómaskeið lýrismans hjá borgarastétt, þá ortu Tómas og
Jón Helgason ein fegurstu ljóðin í anda hans.
Raunsæisstefnan endurvakti ljóðið sem nytsama list, brúkslist, fjölmiðil
fyrir hugsanir og boðun. Tímarnir buðu upp á slíkt, eins og Kári útlistar
rækilega í ritgerð sinni, með sitt atvinnuleysi, örbirgð, vaxandi stéttaand-
stæður, rósmr í samfélaginu. Slíkir tímar bjóða alltaf upp á efnismikla
Ijóðlist, en staðnað samfélag leggur rækt við sitt form.
Brautryðjandi þessarar raunsæisstefnu í ljóðagerðinni var séra Sigurður
Einarsson í bók sinni Hamar og sigð (1930), sem hann byrjar á Stefnuskrá:
En til þess nú að taka af alveg skarið
og til að mynda leggja á nýja braut,
ég kveð um glæpi, skip og skitna krakka
og skútukarla, berkla og menn, sem flakka.
Raunsæismenn 4. áratugarins voru ólíkir heimspekilegum þjóðernissinn-
um 19. aldar í því að þeir vildu umfram allt ná til fjöldans og notuðu
þess vegna einfalt daglegt mál og reyndu að hafa setningaskipan sem
næsta talmáli.
412