Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Page 111

cinfaldlega ruglaður af óhóflegum lestri
fjarstæðra riddarasagna og að Cervantes
hafi sjálfur séð hann sem skoplega hetju,
sem umhverfi hans hneykslast á eða hlær
að réttilega. A dánarbeði sínum er Don
Quijote líka látinn afneita „villutrú“
sinni, sem hefur gert hann að sérstæðri
fígúru, og deyja sem skynsamur maður.
Það er engin ástæða til annars en að
taka þetta afturhvarf alvarlega. Hinum
sorglega riddara má þannig að vísu lýsa
sem „manni kvalarinnar" — meira að
segja bókstaflega: hann er oft lúbarinn
og illa til reika — en alls ekki í trúar-
legri eða kristilegri merkingu.
Það er óneitanlega ýmislegt í doktors-
ritgerð þessari sem vekur efasemdir hjá
lesandanum og hvetur til andmæia. Tak-
mörkin milli veraldlegrar menningar
annars vegar og trúarbragða liins vegar
verða óþarflega óskýr. Það hefði vel mátt
ræða siíkt grundvallaratriði rækilega. Og
þar sem fjallað er um kristindóm í
Heimsljósi, hvers vegna ekki taka til
meðferðar kristindóminn eins og hann
birtist hjá öðrum persónum en alþýðu-
skáldinu, í fyrsta lagi hjá „heitkonu"
Olafs, Jarþrúði? En hún sér í honum
Hallgrím Pétursson endurfæddan, endur-
fæðing sem skáldinu er ekki mikið gefið
um. Jarþrúður er trúkona og fulltrúi
kristindóms í svo að segja hefðbundinni
merkingu. Það hefði kannski mátt skýra
sum atriði betur með því að sjá hlutina
ekki eingöngu úr sjónarhorni Olafs
sjálfs.
Auðsjáanlega hefur Gunnar ekki allt-
af tekið nógu mikið tillit til þess hve
margslungin list Laxness er. Tvíræðni
skáldsins, skop hans og undanbrögð gera
viðfangsefni rannsóknarinnar alveg sér-
staklega erfitt. I einbeitni sinni er Gunn-
ar orðinn ögn einsýnn, sem oft kann að
verða, þegar maður hefur sett sér ákveð-
Umsagnir um bcekur
ið markmið. Fyrir mitt leyti get ég ekki
fylgt honum alla leið. En hann á þakkir
skilið fyrir að hafa sýnt þann kjark að
kanna flókna braut til hlítar og hætta
þá á að lenda stundum í ógöngum,
blindgötum og myrkviði.
Peter Hallberg.
UNGUR MAÐUR Á TÚR
Síðan svokallað nútímasamfélag fór að
myndast hér á landi, látum okkur miða
við þann tíma sem liðinn er frá stríðs-
árunum síðari, hefur töluvert verið rit-
að af skáldsögum sem fjallað hafa um
þetta síðasta tímabil í sögu þjóðarinn-
ar. Verulegur fengur hefur þó verið í
tiltölulega fáum þessara sagna og bend-
ir fátt til að margar muni „lifa" og lík-
lega hafa margir höfundar þegar lifað
sögur sínar. Hluti þessara sagna og senni-
lega stærsti hlutinn eru svonefndar
Reykjavíkursögur; sú nafngift getur auð-
vitað átt við eldri sögur og sögur sem
fjalla um fjarlægari fortíð, s.s. Piltur
og stúlka Jóns Thoroddsens, en það er
annað mál. Það er svo raunar líka ann-
að mál að þriðja flokks sögur geta
kannski stundum átt erindi á lesenda-
markað, a.m.k. í bili, en því miður virð-
ist það hafa gerst í sagnagerð hér síð-
ustu ár að þrátt fyrir allnokkra fram-
leiðslu er ekki margt um þá höfunda
sem hafa í senn til að bera nægilega ög-
un til vandaðra vinnubragða og um-
fram allt þá sjálfsögðu tillitssemi við
lesendur sína að reyna að gera sögu að
minnsta kosti ofurlítið skemmtilega af-
lestrar.
Það er galdur að segja sögu — og
skrifa sögu — að sjálfsögðu góða sögu
og galdrakunnátta að einhverju marki
í þessum efnum er að jafnaði tiltæk
357