Tímarit Máls og menningar - 01.11.1980, Blaðsíða 161

Umsagnir um bækur
LEIKRIT JÖKULS
Studia hlandica í ár (38, Menningarsjóður
1980) er einhver stærsta bók í þeim flokki
frá upphafi og fer sjálfsagt víðar en venja
er til um þau rit. Höfundur er að þessu
sinni Fríða A. Sigurðardóttir og efnið
kandídatsritgerð hennar í íslenskum bók-
menntum: Leikrit Jökuls Jakobssonar.
Eins og nafnið bendir til rannsakar
Fríða í ritgerð þessari verk eins afkasta-
mesta leikritaskálds okkar til þessa og
vinnur þar ákaflega þarft verk. Leikrit
Jökuls eru ótrúlega fá til á prenti enn sem
komið er og því full þörf á að haida
minningu þeirra vakandi, ekki síst vegna
áhugasamra leikfélaga á landsbyggðinni.
Raunar reyndist höfundi ýmsum vand-
kvæðum bundið að koma höndum yfir
leikritin. Það er til siðs á okkar t'tmum,
eins og Fríða minnir á í inngangi sínum,
að telja leiktexta bara einn þátt í leiksýn-
ingu, og hann jafnvel ekki ákaflega
merkilegan. Stundum semja leikarar og
leikstjóri sjálfir þetta hjálpartæki og gera
höfund óþarfan. Af þvi leiðir þá skoðun
að bókmenntamenn eigi ekkert að skipta
sér af þessum texta, það eigi að dæma
hann einungis sem þann litla hluta af
sýningunni sem hann er. Þetta á ef til vill
sinn þátt í því að leikrit eru síður gefin út
en önnur bókmenntaverk.
Þ\'ert ofan í þessa skoðun koma svo
tilraunir margra leikstjóra til að túlka
gömul verk á nýjan hátt, vinna öðruvísi úr
texta en áður hefur verið gert, finna ný-
stárlegar samsvaranir þeirra við samtíma
sinn eða leika sér að þeim einhvern veginn
öðruvísi.
Þegar maður sér gömul verk endurnýj-
uð skemmtilega og túlkuð upp á nýtt er
vissulega hægt að trúa því áfram ef maður
vill að textinn sé bara einn lítill þáttur í
leiksýningu, en við hljótum að taka undir
með Fríðu Á. Sigurðardóttur þegar hún
segir (11 — 12):
Upphaf og kjarni sýningarinnar er
sjálft leikritið, orð þess, merking þess. f
góðri leiksýningu vinna allir þættir
hennar að þvi takmarki að ná fram
þeirri merkingu. Leiksýningin er list
hins hverfula augnabliks, leikritið er
hornsteinninn, sem hún byggir á.
/.../ Túlkun á raunveruleika verksins
hlýtur að verða aðalatriðið, hvort sem
um er að ræða lestur þess eða sýningu.
Á þessari forsendu byggir Fríða ritgerð
sína.
Meginhluti ritgerðarinnar fjallar um
níu sviðsverk Jökuls, frá Pókók til og með
Syni skóarans og dóttur bakarans, og fær
hvert leikrit sinn kafla. Fyrst í kaflanum er
tíundað hvar og hvenær leikritið var fyrst
sett á svið, hver leikstýrði, hve margar
sýningarnar urðu og hvernig dóma það
fékk. Efnisþráður er síðan allrækilega