Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Síða 93

Hugleiðingar um horfna bókmenntagrein
Víkjum nú að athyglisverðasta kafla Bósa sögu. Þar segir frá því er Bósi
og Herrauður komu austur á Glæsisvöllu og lögðu skipi sínu undir einn
eyðiskóg. Þeir komu að húsabæ litlum og kirfilegum, þar bjó kall og kell-
ing. Þau áttu dóttur væna. Hún var hin „mannúðigsta“ og skenkti gestum.
Bósi var glaðlátur og gjörði henni smáglingur. Um kveldið var þeim fylgt
að sofa. Síðan segir orðrétt:33
En þegar að ljós var slokkið, þá kom Bögu-Bósi þar sem bóndadóttir lá og
lyfti klæði af henni. Hún spurði hvað þar væri en Bögu-Bósi sagði til sín.
„Hvað viltu hingað?“ sagði hún. „Eg vil brynna fola mínum í vínkeldu
þinni“, sagði hann. „Mun það hægt vera, maður minn?“ sagði hún, „eigi er
hann vanur þvílíkum brunnhúsum sem eg hefi.“ „Eg skal leiða hann að
fram“, sagði hann, „og hrinda honum á kaf, ef hann vill eigi öðruvísi
drekka.“ „Hvar er folinn þinn, hjartavinurinn minn?“ sagði hún. „A millum
fóta mér, ástin mín“ (Bása saga, 39-40, 48).
Lýsingar Bósa sögu á hvílubrögðunum eru allar í þessum dúr; málið er
skrauthverft, oftast fyndið og tvírætt. Sakir þessarar bersögli sker sagan sig
úr öðrum fornaldarsögum. Slíkt myndmál finnst ekki annars staðar í ís-
lenskum lausamálsbókmenntum. I riddarasögum er að vísu oft vikið að
lofnargleði, en hvergi jafn berlega. Arni Björnsson hugsaði sér að tengsl
væru á milli líkingarinnar um folann og Völsadýrkunar, þetta væru e. t. v.
leifar af gamalli frjósemisdýrkun.34 Þetta er sennileg skýring. En leita verð-
ur út fyrir landsteinana til að finna hliðstæður í orðavali.35
Franska gamansagan, De la Damoisele qui ne pooit oir parler de fotre II,
snýst um bóndadóttur sem ekki þolir sögnina knafa og aðrar skyldar.
Henni liggur við uppsölu þegar hún heyrir húskarla nota slíkt orðbragð.
Einn þeirra, Davíð að nafni, vissi þó jafnlangt nefi sínu. Hann brá á leik við
hana. Segir þá í sögunni:
Et Daviez sa main avale.
Droit au pertuis desoz lo vantre. . . .
Bien taste tot o la main destre,
Puis demande que ce puet estre.
“Par foi“, fait ele, „c’est mes prez. . . .
- Et que est ce en mi cest pré
Ceste fosse soéve et plaine?
- Ce est,“ fait ele, „ma fontaine. . . .
- Et que est ce ici aprés,“
- Fait Daviez,“en ceste engarde?
- C’est li corneres qui la garde." (Recueil V, 28-29).
(Og Davíð lagði hægri hönd á lautina neðan kviðs. . . Hann þreifar þar vel á
219