Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Blaðsíða 7

Adrepur
dór skreytir grein sína með, þá er að mínu mati illa komið fyrir bókmenntaum-
ræðu. Grein Halldórs er þannig lituð skætingi sem hann hreytir í mig, en ég
tek ekki þátt í slíkum orðasennum og mun ekki svara í sömu mynt.
Hitt þykir mér öllu verra að Halldór skuli fullyrða að „stór hluti“ greinar
minnar sé gagnrýni á bók hans „Loksins, loksins“ (191). Með því móti er hann
að „eigna“ sér grein mína, í neikvæðum skilningi. Raunin er sú að grein mín er
að meginmáli 39 blaðsíður og þar af tel ég að í mesta lagi sé hægt að segja að 7
blaðsíður fjalli um bók Halldórs eða séu bein umræða um kenningar hans.3
Halldóri hefur hinsvegar fundist greinin vera að miklu leyti um sig og er því
kannski skiljanlegt að honum þyki ég fremur margorður en gagnorður. Vissu-
lega er stór hluti greinarinnar um sömu skáldverk og hann fæst við í bók sinni,
en það er allt annað mál. Eg hefði svosem getað birt grein um þetta áhugasvið
mitt án þess að minnast á bók Halldórs. En þegar rannsóknarsvið manna skar-
ast tel ég sjálfsagt að þeir skiptist á skoðunum og gagnrýni, og að hollt sé fyrir
umræðuna almennt að fleiri en eitt sjónarmið komi fram. Eg ákvað því að gefa
mig á tal við Halldór. Eg tók skýrt fram í grein minni: „Þar sem viðhorf mín
rekast í veigamiklum atriðum á uppgjör Halldórs Guðmundssonar við þriðja
áratuginn og módernismann, mótast efnistök mín framan af talsvert af gagn-
rýni á „Loksins, loksins", gagnrýni sem er jafnframt samræða um sameiginlegt
áhugamál" (275). En það gengur illa að ná sambandi við Halldór; það er á tali
hjá honum.
Raunar finnst mér einnig, þótt Halldór sé vís til að flokka það undir yfirlæti,
að þegar hartnær fimmtungi langrar greinar er varið í að bregðast við bók hans
þá felist í því viðurkenning á að bókin skipti töluverðu máli á umræddu rann-
sóknarsviði.
Um „yfirlxti“
Mér þykir rétt að ræða stuttlega einstök ágreiningsefni og þá fyrst þau tvö
dæmi um yfirlæti mitt sem Halldór nefnir (bls. 201). Annað er að ég skuli hafa
leyft mér að skjóta því að í framhjáhlaupi að hann hafi valið bókartitil sinn „af
nokkurri dirfsku" (og vill hann þó sjálfur sýna dirfsku, einsog fram hefur kom-
ið). Mér fannst engin ástæða til að ræða þessa áræðni frekar í grein minni, en
Halldór er greinilega á öðru máli og ég skal vera honum leiðitamur. Upphróp-
unin „Loksins, loksins", sem er flestu íslensku bókmenntafólki vel kunn, hefur
gegnt tvíþættu hlutverki. Fólk þekkir þetta sem upphafsorð á lofsamlegum rit-
dómi Kristjáns Albertssonar um Vefarann mikla frá Kasmír og með hliðsjón af
þeim fögnuði hefur upphrópunin verið notuð til að fagna öðrum verkum; til
dæmis hafa síðari tíma gagnrýnendur beitt henni til að hampa ákveðnum bók-
um og jafnvel ýja að því að einnig þær séu tímamótaverk. Þegar Halldór gerir
sér lítið fyrir og ættleiðir þessa upphrópun sem eigið bókarheiti, skírskotar tit-
illinn óhjákvæmilega til tveggja bóka, ekki ósvipað því sem gerist þegar menn
nota upphrópunina um einstök verk önnur en Vefarann. Onnur bókin er verk
269