Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
að gæta að samræðunni, voru eitthvað á þessa leið, fyrir utan vissar
truflanir sem engin endurröðun starfrófsins getur komið til skila.
„Þegar þú talar um Grikkina,“ mælti hann, „talar þú sem vipru-
vör og slóði, og þér þykir gott að tala um Grikki. Það er engin furða
að þér skuli vera hlýtt til þeirra, því þeir eru í forsvari, eins og þú
hefur verið að segja, fyrir allt sem er göfugt í listum og satt í heim-
speki, og, eins og þú hefðir getað bætt við, allt sem er best í þér
sjálfum. Vissulega hefur engin þjóð jafnast á við þá; og ástæðan fyrir
því að þú - sem tókst þriðju gráðu háskólapróf, þú manst kannski
eftir því - kallar þá Grikkina er sú að þér þykir það virðingarleysi að
kalla þá Italina eða Frakkana eða Þjóðverjana, eða nafni nokkurrar
þeirrar þjóðar sem getur komið sér upp stærri flota en við eða talað
tungu sem við fáum skilið. Nei, látum oss gefa þeim nafn sem hægt
er að stafa á ýmsan hátt, sem hægt er að gefa hinum ýmsu þjóðum,
sem orðsifjafræðingarnir geta skilgreint, sem fornfræðingarnir geta
deilt um, sem getur, í stuttu máli sagt, þýtt allt það sem við þekkjum
ekki og, eins og hjá þér, allt það sem okkur dreymir og við þráum.
Sannarlega er engin ástæða til að lesa rit þeirra, því hefur þú ekki rit-
að þau sjálfur? Þessar dularfullu og leyndardómsfullu síður þeirra
varðveita allt það sem þér hefur þótt vera fagurt í listum og heim-
speki. Því að til er, veistu, sál fegurðar sem svífur nafnlaus yfir orð-
um Miltons líkt og hún svífur yfir Maraþonflóa þarna fyrir handan;
ef til vill rennur hún frá okkur og hverfur, því við vantreystum vof-
um. En ég efast ekki um að einmitt þessa stund sért þú önnum kaf-
inn við að skíra hana grísku nafni, og læsa hana í grískt form. Er
hún ekki þegar þetta „eitthvað í grískunni“ sem þú gast aldrei lesið;
og hluti - besti hluti - Sófóklesar og Platóns og allra þessara myrku
bóka heima hjá þér? Þannig, í sama mund og þú lest grískuna þína í
hlíðum Pentelikusar, neitar þú því að börn hennar eigi sér lengur
nokkra tilveru. En fyrir okkur lærdómsmennina „O þú órökvísi
fáráður“ greip svarið fram í, og hefði getað haldið þannig áfram að
næstu greinaskilum ef ekki hefði annað svar hljómað af náð sinni og
virst ráða úrslitum þó svo það hafi ekki hljómað af himnum ofan
heldur aðeins úr brekkunni. Það brakaði í litlu runnunum og þeir
svignuðu, og stór brúnn skapnaður flæddi út úr þeim, með höfuðið
falið bak við stóran stafla þurra greina sem hann bar á bakinu. I
fyrstu kviknaði sú von að þar væri á ferð gott eintak af evrópska
380