Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Blaðsíða 91

Astin og gud
Við höfum séð að ljóðmælandinn getur í raun staðhæft hvort tveggja í
síðasta erindinu að „hann/ég muni eiga þig að eilífu" og að „hann/ég hafi
misst þig - að eilífu". Vegna þess að ljóðinu tekst .aldrei skapa „þig“ - það
verða aðeins tvær persónur til í Ferðalokum og það er Ijóðmælandinn sjálf-
ur í ýmsum hlutverkum og guð. Ef tilurð annarrar persónu er nauðsynleg
fyrstu persónunni til að afmarka hana, ákvarða henni stað í stöðugri valda-
baráttu sjálfs og viðfangs, þá sjáum við í Ferðalokum hvernig örvæntingar-
full þrá sjálfsins eftir einhverjum til að elska, ber hann með sér gegnum
„stúlkuna“ og stöðvast hér ekki við náttúruna eins og í Gunnarshólma. Þar
gat náttúran gert ljóðmælandann að viðfangi sínu en í Ferðalokum er ekk-
ert sem getur það nema guð, hin endanlega merking. Um leið elskar guð
„mig“ aðeins í gerfi einhvers annars:
andartak sérhvert,
sem ann þér guð,
finn ég í heitu hjarta.
Kynslóðum íslenskra barna hefur verið kennt að Ferðalok sé fegursta ástar-
ljóð sem ort hafi verið á íslenska tungu. Margir hafa seinna komist að þeirri
niðurstöðu fyrir sjálfa sig að þetta sé rétt. Ég er ein þeirra. Ferðalok er ljóð-
ið um ástina, um þrá eftir nánasta sambandi sem hægt er að ná við aðra
manneskju, efa um að það geti orðið, ótta um að það sé blekking og vissu
um að veruleikinn skipti minna máli en sú blekking, draumurinn um ást-
ina.
Ég xtlaði mér að yrkja . . . er ljóð sem eignað hefur verið Jónasi Hall-
grímssyni, en er aðeins varðveitt í handriti skrifuðu af Brynjólfi Péturssyni.
Hannes Pétursson telur ljóðið hiklaust eftir Jónas og leiðir rök að því að
það sé ort um svipað leyti og Ferðalok. Hannes setur jafnframt fram þá
kenningu að ljóðið sé skopstæling á Sigrúnarljóðum Bjarna Thorarensen.42
Ég tetlaði mér að yrkja er kaldranalegt ljóð, fullt af hálfkæringi og endar
svo:
En hvernig heimskir náir,
með hjúp og moldarflet,
„unnast best eftir dauðann"
eg aldrei skilið get.
Röksemdafærsla Hannesar er mjög skemmtileg og byggist á því að texti
fæði af sér texta í einskonar samtali. En í samtali hverra? Það er ómögulegt
að ákvarða hvort Ég tetlaði mér að yrkja er yngra eða eldra en Ferðalok en
353