Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 12

sterku tilfinningalegu upplifun bamsins og
ekkert annað var til. Þegar þetta var afstaðið
gerði ég mér grein fyrir að ég hafði orðið
átta eða níu ára á meðan þetta stóð yfir. Það
var ekki lengi. Ég var með öðru fólki sem
virtist ekki hafa tekið eftir neinu. En ég man
að það var næstum sárt og — já — á ég að
segja „furðulegt“ að koma aftur. Það var
eins og að vakna á ókunnum stað og ég fann
til óljósrar sektarkenndar yfir að eitthvað í
mér, eitthvað sem ég réði ekki við, hafði
áreynslulaust þurrkað út alla þá sem standa
mér næst, manninn minn og son minn sem
hafa skipað stærra rúm í lífi mínu síðustu
áratugi en nokkrir aðrir. Það var ekkert
annað til en skynjun mín og bamslíkami.
— Varðstu ekki hrœdd?
— Ekki hrædd, en undrandi, ringluð.
Þetta var eitthvað sem ég réði ekki við og
ef menn leggja það í vana sinn að hverfa frá
umhverfi sínu á þennan hátt, em þeir að
sjálfsögðu á leið inn í einhvers konar geð-
veiki. En sem einangrað atvik, einangruð
lífsreynsla, vakti þetta frekar áhuga minn
en ótta. Þetta staðfesti það sem mig gmnaði
fyrir að við búum yfir takmarkalausum sál-
rænum möguleikum og að hin rökvísa
heimsmynd tekur aðeins til hluta þess sem
fólk hefur reynt og skilið.
Það eru til dæmis engin rökleg svör til við
spumingum eins og þessari: Hvers vegna
gróðursetur þú tré undir eldfjallinu? Það
gæti komið gos. Eða — hvers vegna elskar
þú þennan mann eða þetta bam? Þau geta
yfirgefið þig. Eða — hvers vegna lifirðu?
Þú sem átt að deyja.
Mér fínnst þetta áhugavert og ég reyni
meðal annars að ná taki á einhverju af þessu
í smásögunum í Undir eldfjalli. Ég reyni
allt hvað ég get til að endurskapa í textanum
þær tilfinningar sem svo oft verða annað
hvort kjánalegar eða tilfinningasamar þeg-
ar maður reynir að veiða þær með málinu.
Kannski forðast þær orð og hugtök ...
Ástin
—/ sjónvarpsleikritinu Næturganga, 1989,
hafnar Guðný kœrastanum og hann segir
hitur: „Þú ert hörð“. Hún svarar: „Nei,
ástin er hörð“. 1 Gunnlaðar sögu neitar
Gunnlöð að hjálpa Loka,þegar hann ákall-
ar hana í angist sinni og neyð. Það er
miskunnarlaus ást sem lýst er í þessum
verkum?
— Atriðið sem þú vísar til í Gunnlaðar
sögu er níunda nóttin í konungsvígslunni,
síðasta og skelfilegasta þolraunin fyrir kon-
ungsvígsluna. Þessa þolraun verða bæði
Loki og Gunnlöð að standast, en hann
brotnar. Hann biður hana að hugga sig,
verða eins og móðir, taka frá sér óttann og
einmanaleikann sem hann vill ekki sætta
sig við. Hún getur ekki komið til móts við
hann án þess að brjóta gegn öllu því sem
hún er og stendur fyrir. Það er í raun vegna
þess að hún elskar Loka sem hún tekur
þessa afstöðu. Hún myndi missa sjálfsvirð-
ingu sína og sem hálf manneskja, skert
manneskja, myndi hún gefa honum stað-
festingu á ást sirmi til hans. Allt of margar
konur myndu hafa valið þá lausn. í mínum
augum er það engin lausn af því að í raun
er þetta alls ekki tjáning á ást. Það sem
konan þráir er að vera elskuð að launum
fyrir það sem hún hefur gefið.
Astin verður að vera heil. Því meira sem
kona smækkar sig, því meira sem hún bælir
þarfir sínar í nafni ástarinnar, því minna hæf
verður hún til að elska skilyrðislaust. Ég
10
TMM 1990:3