Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 14

—En hið illa? Er hið illa til í trú þinni?
— Nei. Ekki sem andstæða hins góða.
Hið „illa“ er ekki til öðru vísi en sem vöntun
á því góða, sem vöntun á kærleika, um-
hyggju, samúð.
—Þetta minniráhinn húmanistíska boð-
skap gyðingsins Elie Wiesel. Þegar hann
tók á móti friðarverðlaunum Nóbels sagði
hann að hið „illa“, hættulegasti óvinur
mannkynsins—væri tómlætið, sinnuleysið.
— Ég get skrifað undir það.
Frá furðusögum til raunsæis?
—Mig langar til að koma inn á þróun þína
sem rithöfundar. Arið 1970 sagðirþú í við-
tali við Mími, tímarit stúdenta í íslenskum
frœðum, að hin raunsœilega sagnahefð á
Islandi hefði verið ófullnægjandi fyrir þig.
Þér hafi fundist að þú gætir ekki tjáð það
sem þú vildir segja, hefðin hefði breytt því
í eitthvað annað og til að ná í gegn með hina
femínistísku og pólitísku uppreisn þína,
hafir þú samtímis orðið að rísa upp gegn
ríkjandi faguifrœði. Fyrstu smásagnasöfn
þín og skáldsagan Leigjandinn voru ísam-
ræmi við þetta nýskapandi, táknrænfurðu-
sagnakennd og módernistísk. Þú notaðir
líka íroníu og gróteskur eins og ífi-ægustu
sögunni frá þessu tímabili „Sögu handa
börnum
Svofinnst mér verða breyting frá og með
leikritinu Lokaæfing, 1983. Textarnir
verða ekki eins fullir af táknum, minna
furðusagnakenndir og meira sálfrœðilegir.
Og nú myndi einhver velta því fyrir sér
hvortþú værir ekki með Gunnlaðar sögu og
Undir eldfjalli, sjálfá leið inn íþað raunsæi
sem þú hafnaðir í upphafi.
—Veistu hvað, þessi skipting áhöfundar-
ferli mínum í tímabil er verulega undarleg
í mínum augum. Enginn texti er samhengis-
laus og það er gjörsamlega ómögulegt að
skrifa án þess að tengjast einhverri bók-
menntahefð. Síst á íslandi. Ég leitaði mikið
til gamalla þjóðsagna og ævintýra í furðu-
sögum mínum. Ég hef líka frá upphafi
skrifað smásögur og leikþætti sem voru
raunsæir og sálfræðilegir. En þeir féllu allt-
af í skuggann af furðusögunum og grótesk-
unum sem voru kannski sterkari kostur og
vinsælli þar af leiðandi þegar nýja kvenna-
hreyfingin kom fram. Frá þessum tíma er
líka komin sú staðhæfing, sem sumir rit-
dómarar virðast grípa til undarlega oft, að
ég skrifi um „hlutskipti“ kvenna eins og ég
hafi ekki áhuga á konum nema sem sam-
félagsverum. Ég tel mig hins vegar vera að
veita þeim sess sem alhliða eða að minnsta
kosti venjulegum mennskum vemm! Mér
finnst að þessir merkimiðar og tímabila-
skipting á verkum mínum séu einföldun,
geri bækumar einsleitar og ég get þar af
leiðandi ekki verið sammála henni.
Hitt er svo annað mál að þetta með raun-
sæið er vel þess virði að taka það til um-
ræðu. I Gunnlaðar sögu er dóttirin löðuð
aftur í tíma sem var nokkum veginn á mörk-
um eiraldar og jámaldar og þaðan segir hún
sögu sína þó að hún sitji í fangelsi í Kaup-
mannahöfn árið 1986. Myndirþúskilgreina
þessa skáldsögu sem raunsæissögu?
—Já, að nokkru leyti, held ég.
— Myndir þú skilgreina jafn flókna sögu
og skáldsöguna Purpuraliturinn eftir amer-
íska höfundinn Alice Walker sem raunsæis-
sögu?
— Já . . . eða nei, þegar ég hugsa mig
betur um.
— I bók Fay Weldon, Játningar kven-
djöfuls, er kona nokkur minnkuð og henni
breytt með fegmnarskurðlækningum þang-
12
TMM 1990:3