Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 73

4
(Af tvenns konar hlátri)
Sá sem lítur á kölska sem stuðningsmann hins Illa og engilinn sem
baráttumann hins Góða, fellst á röksemdafærslu englanna. Málin eru
vitaskuld flóknari en þetta.
Englamir eru ekki stuðningsmenn hins Góða, heldur heilagrar
sköpunar. Kölski er hins vegar sá sem neitar því að hinn heilagi
heimur hafi nokkra rökræna merkingu.
Eins og allir vita skipta englar og púkar yfirráðum heimsins á milli sín. Þó þýðir velferð
heimsins ekki að englarnir séu búnir að klekkja á púkunum (eins og ég hélt þegar ég var
lítill), heldur að þá ríki valdajafnvægi á milli þeirra. Ef heimurinn er fullur af óvefengjan-
legri skynsemi (englamir em við völd), þá kiknar maðurinn undan þunga hennar. Ef
heimurinn glatar allri merkingu (púkamir em við völd) verður líka ólíft.
Hlutir sem fá óvænta merkingu, færast úr viðteknum stað sínum (marxisti sem lærði
í Moskvu trúir á stjömuspá), koma okkur til að hlæja. Hláturinn er þannig upphaflega frá
kölska kominn. Hann hefur slæm áhrif (allt er ólíkt því sem það virtist vera) en hann felur
líka í sér notalegan létti (allt er léttara en það virtist vera, það veitir okkur meira frelsi og
hættir að hvfla á okkur í fúlli alvöru.)
Engillinn varð steinhissa í fyrsta sinn sem hann heyrði kölska hlæja. Þetta átti sér stað
í veislu mikilli, salurinn var fullur af fólki og hlátur kölska greip hvem veislugestinn á
fætur öðmm, því hann er hryllilega smitandi. Engillinn áttaði sig á því að það var verið
að hlæja að guði og hans virðulega sköpunarverki. Hann vissi að hann varð einhvem-
veginn að bregðast skjótt við, en honum fannst hann vera veikburða og vamarlaus. Þar
sem honum datt ekkert í hug, fór hann að herma eftir andstæðingi sínum. Hann opnaði
munninn, sendi frá sér hvell, sundurklippt hljóð sem lágu ofarlega á raddsviði hans
(hljóðin líkjast mjög þeim hljóðum sem Gabriella og Michele senda frá sér úti á götu í
strandbænum), en hann lagði andstæða merkingu í þau. Hlátur djöfulsins lét í ljós að allt
væri fáránlegt, en engillinn vildi þvert á móti gleðjast yfir því að hér í heimi væri öllu vel
fyrir komið, skapað af visku, allt væri harla gott og þrungið merkingu.
Þannig sátu engillinn og djöfullinn augliti til auglitis, með opna munna og sendu frá
sér ámóta hljóð, en hávaðinn í þeim hvomm um sig fól í sér gersamlega öndverða
merkingu. Og djöfullinn horfði á engilinn hlæja og hann hló meira, betur og innilegar
eftir því sem hann sá betur hvað þessi hlæjandi engill var óendanlega fyndinn.
Fáránlegur hlátur er hrein lágkúra. Englamir hafa engu að síður náð nokkrum árangri.
Þeir hafa blekkt okkur með því að breyta merkingu orðanna. Það er aðeins eitt orð til yfir
eftirhermuhlátur þeirra og upphaflega hláturinn (hlátur kölska). Nú á tímum gerir fólk sér
ekki einu sinni grein fyrir að það sem á yfirborðinu virðist vera eitt og hið sama, felur í
TMM 1990:3
71