Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 109

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 109
Þórunn velti fyrir sér heild eða samhengi. Upp- talning á því sem gerðist á alþingi árið 1734, með það í huga að hugsanlega hafi Snorri þá verið sveinn Odds Sigurðssonar breytir litlu um það (101-103). Almenn atriði þjóðarsögunnar notar hún sem uppfyllingu eða inngang að ein- hverju sem varðar Snorra, í stað þess að athuga hvaða ályktanir rannsóknin á Snorra leyfir að dregnar séu um landið allt og öldina. Til dæmis hefði verið hægt að skrifa dásamlegan kafla um nýjungabrölt yfirvalda á síðari helmingi 18. aldar með því að taka bráðfyndið kvæði séra Snorra „Kæsis dilla“ til ítarlegrar greiningar. í kvæðinu dregur hann nýútgefna bók um smjör- og ostagerð sundur og saman í háði, enda marg- ar hugmyndir framfarasinna prýðilega til þess fallnar. Snorri var afturhald, en húmoristi, og skrifaði fleira í sama dúr. Þórunn lætur við það sitja að nefna fáein atriði um Innréttingamar og framfarahug, birtir síðan nokkur vers og segir: „Kvæði Snorra gefa hugmynd um viðbrögð hans við nýjungunum á seinni hluta átjándu aldar.“ (240) Þessu hefði þurft að fylgja eftir í ljósi ágætrar setningar á blaðsíðunni á undan: „Menntamaður alinn upp í heimi rétttrúnaðar og djúprar rótfestu hæðist að brölti nýrra tíma.“ Hjá Þórunni er þetta endastöð, en að mínu viti eru svona setningar fyrsta skrefið. Ekki á það síður við um önnur rit séra Snorra. Rímur hans fá fróðlega umfjöllun í fílólógískum anda, en ekki treystir Þómnn sér til að draga víðtækari ályktanir um samhengi þeirra við tíðaranda en þessa: „Sá sem leggur við eyru og innri augu nær trylltara flugi en hægt er að ná undir lestri sígildra íslenskra bókmennta. I söguheimi rímna og fomaldarævintýra felast nokkrar grunnlínur hugarfars síðari alda.“ (285) Mér hefði fundist upplagt að höfundur ævisögu eins helsta rímnasmiðs 18. aldar tækist á við að skilgreina þær línur öllu nánar. Lesendum er látið eftir það sem erfiðast er og höfundur hefði átt að annast. Vísindagrúski Snorra em gerð svipuð skil og sama marki brenndar em álykt- anir um fegurðarskyn. Þómnn birtir langan kvæðabálk sem Snorri skrifaði um konur og segir: „Eg sé ekki betur en átjándu aldar karl- menn hafi haft nákvæmlega útfærðar hugmynd- ir um fegurð kvenna.“ (70) Hvaða hugmyndir vom það? Hvemig á að lesa kvæði Snorra til að komast að því? Hún ræðir það ekki frekar, en slær fram álíka fullyrðingu nokkm síðar: „VÖxtur, limaburður og fríðleiki — sambland af föstum smekk og forskrift aldarfarsins — skiptir máli þegar karlar taka sér konu til ekta.“ (151) Náttúran fær álíka útreið: „Fegurð náttúr- unnar talar sömu tungu þetta miðsumar 1757 og hún gerir í dag, ef við ferðumst frá Gilsbakka yfir Gráhraun, Norðlingafljót, að Kalmans- tungu, yfir Hvítá, Geitá, Kaldá og gegnum Húsafellsskóg. Snorri les náttúmna á annan hátt en við gemm, landgæði em í brennipunkti." (213) Hvaða sömu tungu talaði náttúran til hans og „okkar“? Hvað er það sem „við“ sjáum en hann sá ekki? Naut Snorri ekki fegurðar í lands- lagi og hefði hann kannski ekkert botnað í nátt- úrulýsingum sagnaritara síns: „Heitu litimir brjótast út. Rautt, gultog brúnt lokastef sumars- ins málað um landið er eins og óp visnandi grasa. Einn morgun er birtirhefur snjóað í fjöll- in.“ (105) Greining í anda Frances Yates og Michel Foucault hefði verið við hæfi. Þómnn vitnar til þeirra beggja, en um aukaatriði. Þessi skortur á greinandi sýn verður til þess að hún gerir of lítið af gaumgæfilegum athugunum, en meira af því að semja athugasemdir eða hug- dettur við lestur skjala: „Til er skýrsla um hung- urdauðann í fimm sýslum á Suðvestur-, Vestur- og Norðurlandi . . . Handan við tölumar em margar ljótar ósagðar sögur sem enda með því að mjúk eða gödduð jörðin er opnuð með graf- tólum, magrir kroppar settir í moldu og prestur syngur yfir.“ (202) Af sömu sökum verða sögu- legar skýringar sálfræðilegar, til dæmis þegar hún ræðir um flótta hórsekra: „Sveinn og Sig- ríður sigla fyrir fjóra firði og Djúpið. Em leyni- lega burtstrokin frá Fífústöðum í Amarfirði. Otti við refsingu og niðurlægingu rekur þau áfram, en kjark, stolt eða ósvífni þarf jafnframt TMM 1990:3 107
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.