Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Blaðsíða 98

benda á dæmi um slíkt „framhaldslíf' hug-
mynda í bókmenntastarfi erlendis á sama tíma,
og liggur kannske beint við að nefna fjórða
hlutann af „Speglinum mikla“ eftir Vinsent frá
Beauvais sem kom út mörgum áratugum eftir
lát Vinsents sjálfs (1264) og menn hafa því talið
apókrýfan: nú hafa verið leidd sterk rök að því
að þessi fjórði hluti sé eftir höfunda sem höfðu
undir höndum handrit Vinsents og töldu sig vera
að leiða til lykta hið mikla verk hans. Væri
þarflegt að athuga bókmenntastarf Islendinga á
miðöldum frá þessu sjónarmiði og leita að slík-
um hefðum eða straumum, þar sem margir
menn halda kannske áfram sömu hugmyndun-
um. Hvað Sturlungu snertir er auðvelt að benda
á hvemig þekkingin um ritstörf Sturlu og áætl-
anir hans gat borist áfram: þótt Þórður Narfason
dæi 1308 lifði Snorri bróðir hans til 1332, en
vera má að yngri gerðin hafi verið samin fyrir
þann tíma eða alla vega ekki löngu síðar.
Samkvæmt þessu sjónarmiði mætti halda því
fram að ekki sé til einn „upprunalegur texti“ af
Sturlungu heldur hafi þeir verið tveir, eftir því
við hvað er miðað: annar er eldri í tímans rás,
en hinn er að vissu leyti í meira samræmi við
upphaflegu hugmyndina. Með því að rannsaka
gerð og textasögu Smrlungu frá þessum sjónar-
miðum mætti vafalaust skilgreina þetta miklu
nákvæmar og leiða fleiri þætti þessarar sögu í
ljós, en eitt ætti þó þegar að liggja í augum uppi:
þótt meðferðin á Sturlungutextanum í útgáfu
Svarts á hvítu sé ekki „vísindaleg" í hefðbundn-
um skilningi þessa orðs og þar sé ekki stefnt að
því að fínna það sem menn hafa venjulega
skilgreint sem „upprunalegan texta“ er hún í
hæsta máta réttlætanleg. Hafa útgefendur að
þessu leyti talsvert betri málstað en þeir virðast
sjálfir hafa gert sér grein fyrir.
Þessi útgáfa er sérlega vel úr garði gerð. Texti
Sturlungu er prentaður í tveimur bindum, ásamt
„Ama sögu biskups“ og „Hrafns sögu hinni
sérstöku“, en í þriðja bindinu eru ýmis „fræði“,
m.a. „Islendingabók“ og „Veraldar saga“, svo
og ítarlegur inngangur, ættartölur, kort, töflur
og slíkt. Athugulir gagnrýnendur og smámuna-
samir gætu vafalaust fundið ýmiss konar mis-
smíði á útgáfunni og því sem henni fylgir, en
slíkt skiptir litlu máli, þegar á það er litið að nú
fá lesendur fyrst að kynnast Sturlunga sögu í
réttri gerð. Verður slíkt því ekki tíundað hér,
heldur aðeins borin fram sú ósk að nú taki
fræðimenn til óspilltra málanna við textarann-
sóknir og reyni einkum að greina eldri og yngri
gerðina betur í sundur og rekja textasögu verks-
ins nákvæmar, þannig að síðari útgefendur geti
byggt á betri grundvelli en nú er völ á.
Einar Már Jónsson
„Núna er veruleikinn alit í einu
orðinn dýrmætur"
Sveinbjöm I. Baldvinsson. Stórir brúnir vængir.
Almenna bókafélagið 1989. 160 bls.
Smásagnasamkeppni Listahátíðar 1986 vargott
og þarft framtak. í keppnina bámst 370 sögur
og voru 14 þeirra þá um vorið gefnar út á bók
er bar nafnið Smásögur listahátíðar. Það vakti
þó athygli margra og undmn að þær sögur er
dómnefndin valdi til bókarinnar vom flestar
verk höfunda er þekktari vom fyrir ýmislegt
annað en smásagnagerð. Svo var um söguna
„Icemaster“ er hlaut fyrstu verðlaun en höf-
undur hennar, Sveinbjöm I. Baldvinsson, hafði
þá sent frá sér þijár ljóðabækur og skrifað eitt
sjónvarpsleikrit. Allt um það þá var saga Svein-
bjamar vel að verðlaununum komin, og lítið
breytt er hún ein af þeim fimm sögum er fyrsta
smásagnasafn hans, Stórir brúnir vœngir, hefur
að geyma.
Efni sagnanna
Smásagnasafn Sveinbjamar dregur nafn sitt af
fyrstu og langlengstu sögu bókarinnar. Hið
gamalkunna máltæki Enginn veit hvað átt hefur
fyrr en misst hefur lýsir þema hennar vel en hún
segir frá viðbrögðum dæmigerðrar íslenskrar
hversdagsfjölskyldu þegar í ljós kemur að fjöl-
skyldufaðirinn, Jón Steinsson, er með heilaæxli
96
TMM 1990:3