Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 7

Páll Valsson
Hlekki brýtur hugar
Um hugmyndaheim
Einars Benediktssonar
Einar Benediktsson hefur ýmist veriö talinn eitt gáfaöasta skáld okkar eöa
kvæöi hans talin ofmetinn og uppskrúfaður vaöall. í þessari grein er reynt
aö grafast fyrir um rætur hugmyndaheims kvæöa hans, en ætla má aö
hugmyndalegar forsendur þeirra hafi einmitt valdiö nokkru um hinar
öndveröu skoöanir á kvæöum Einars. Hér er því varpað fram aö Einar
standi aö mörgu leyti nær hinum þýska, rómantíska skóla 19. aldar en
nýrómantísku stefnunni sem hann hefur löngum veriö kenndur viö fram
aö þessu.
Minn hugur spannar himingeiminn
Mitt hjarta telur stjömusveiminn,
sem dylur sig í heiðlofts hyl.
Svo hátt og vítt mér finnst ég skynja,
Guðs veröld! Andans hlekkir hrynja
sem hjóm við þetta geislaspil.
Mér finnst ég elska allan heiminn
og enginn dauði vera til.1
I þessu lokaerindi kvæðisins Lágnættissól,
er hægt að greina allmörg höfundarein-
kenni Einars Benediktssonar. Orð og hug-
tök eins og himingeimur, stjömur, hjarta,
andi, dauði og guð koma fyrir, og svo er
fyrstu persónu fomafnið í nær hverri ljóð-
línu. Allt erindið er líka litað þeirri sérstöku
huglægni sem umlykur allan skáldskap
Einars og má þá sérstakJega benda á ljóð-
línuna „Svo hátt og vítt mér finnst ég
skynja“.2 Öll sú skynjun sem þama er Iýst
á innblásinn hátt er sumsé óljós, ljóðmæl-
andi heldur einungis að hann skynji guðs
veröld, á sama hátt og honum fínnst hann
elska allan heiminn að lokum. Þessi mikla
huglægni, rennur saman við ákveðið tor-
ræði, eða óræði sem er mjög mikilvægt
atriði í kveðskap Einars Benediktssonar og
á trúlega hvað stærstan þátt í því að íslenska
þjóðin hefur ævinlega verið mjög klofin í
afstöðu sinni til hans og þar hefur sannar-
lega verið langur vegur á milli sjónarmiða.
Ymist hefur hann verið talinn það skáld
sem dýpst hefur kafað í eðli tilverunnar eða
einfaldlega uppskrúfaður, tilgerðarlegur og
stórlega ofmetinn bullari.
Það er svolítið umhugsunarvert að þessi
djúpa gjá milli andstæðra sjónarmiða verð-
TMM 1991:4
5