Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 51

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 51
Glæden fordi du er til— Og um sorgina segir hann: „Dyrest af alle Sorger, er Sorg- en for slet ingenting, ikke for noget du ved eller tror, Sorgen: bare fordi du er til, og 29 gaar paa den taagede Jord.“ Og Thomas Hardy sagði nýlega fjörgam- all: „Any little old song will do for me, Tells it of joys gone long, or joys to be\ Or friendly faces best, loved to see.“ — Ég veit ekki hvað þú segir um þessa gleði, en víst er það, að á henni hefi ég lifað og nærst andlega og þá líkamlega um leið; gleðinni yfir því að vera skynjandi, hugs- andi og skapandi vera, finna þessi guðdóm- legu öfl starfandi í sér, að skynja hina dýr- legu náttúru, lífið og lög þess, svo langt sem skynjanin nær, álykta svo langt sem lógikin seilist og skapa nýtt í efnis og andans heimi eða réttara sagt reyna að skynja lög hins skapandi máttar og verða þeim samtaka. Jonas Lie sagði á gamals aldri um sjálfan sig að hann hefði verið: „En eneste blink- ende Stjeme, paa Nathimlens Dunkelhed. Et Led i din lænkende Hjeme, O! kæmp- ende Menneskehed."10 Eða hefði óskað sér að vera þetta. Og þetta hefi ég óskað mér að vera, helst brosandi stjama á heiðskírum himni. Er það ekki gleðiefni að finna að guðdómsöflin brjóta af sér hlekk eftir hlekk í efnisíjötrunum og ný og ný fyrirbrigði birtast úrdjúpum sálarlífsins, undirmeðvit- undinni, réttara sagt ómeðvitundinni, og verða að meðvitund, sem þannig þroskar guðsmyndina í mönnunum. Þetta er sú guð- dómslind sem sálin verður að bergja á leið sinni til meiri þroska og valds yfir efninu. Og nú kem ég að dæmisögunni, sem þú sagðir okkur í kirkjunni, um lindimar sem sálin bergði á. Mér fannst hún ófullkomin og lýsa primitivri lífsskoðun. Þessi svölun sálarinnar af lindum sorgarinnar finnst mér fráleit. Fyrst og fremst er svölun eða full- næging sálarinnar óhugsandi, svo fremi hún er eilíf, því sú svölun er sama sem dauði eða „nirvana", algleymi. Þorsti sálar- innar er og á að vera óslökkvandi og eilífur og er annars eðlis en þorsti líkamans, svo að líkingin bilar strax í byrjun. Sorg er eins og allt annað relativt hugtak = minni gleði, og því negativt hugtak og afl. Engin ein lind getur svalað né má svala sálinni; hún verður að drekka af öllum lindum lífsins, hvort sem vér köllum þær nú sorg eða gleði, raunspeki eða rómantík, draumsýnir eða dómgreind, en umfram allt verður hún að drekka af lindum síns eigin guðdómseðlis, úr djúpum sinnar eigin ómeðvitundar, því þar er fólgin guðsmyndin í oss og eilífðin. Allar guðs- hugmyndir mannanna eru mannlegar og þess vegna guðlast, blasfemi, crimen laese majestatis. Og allar hugmyndir mannanna um eilífð em tímanlegar, og slíkir smáspott- ar eiga þar ekki við. Þess vegna getur eilífð verið sama og augnablik og augnablik sama og eilífð.31 I bjartsýnni trú á einhvers konar guðlegt eðli alls lífs virðist Benedikt hafa lifað síð- ustu æviár sín. Hann varði lífi sínu til að reyna að bæta heiminn í þeim „litla afkima“ þar sem hann dvaldist, gera líf manna þar fegurra, réttlát- ara og siðmenntaðra. Hann trúði því að mönnunum væri þetta unnt, að þeir sjálfir sköpuðu sér örlög, gætu ráðið lífi sínu. Þó að draumar hans um fegurri og betri heim væru draumar skálds, orti hann aðeins eitt erindi á langri ævi. Hann batt það í hendingar kringum níræðisafmæli sitt. Það er varðveitt í nokkrum handritum og ber í einu þeirra dagsetninguna 28. jan. 1936. Þetta er lífsniðurstaða Benedikts sjálfs. Á hana ber bjarma þeirrar rómantíkur, er vermdi hug hans í æsku, eða ný-rómantíkur, sem hann taldi hafa gefið sér bjartsýnina aftur. Þau viðhorf haldast í hendur við karl- mennskuhugsjón höfundar Hávamála og TMM 1991:4 49
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.