Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Side 51

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Side 51
Glæden fordi du er til— Og um sorgina segir hann: „Dyrest af alle Sorger, er Sorg- en for slet ingenting, ikke for noget du ved eller tror, Sorgen: bare fordi du er til, og 29 gaar paa den taagede Jord.“ Og Thomas Hardy sagði nýlega fjörgam- all: „Any little old song will do for me, Tells it of joys gone long, or joys to be\ Or friendly faces best, loved to see.“ — Ég veit ekki hvað þú segir um þessa gleði, en víst er það, að á henni hefi ég lifað og nærst andlega og þá líkamlega um leið; gleðinni yfir því að vera skynjandi, hugs- andi og skapandi vera, finna þessi guðdóm- legu öfl starfandi í sér, að skynja hina dýr- legu náttúru, lífið og lög þess, svo langt sem skynjanin nær, álykta svo langt sem lógikin seilist og skapa nýtt í efnis og andans heimi eða réttara sagt reyna að skynja lög hins skapandi máttar og verða þeim samtaka. Jonas Lie sagði á gamals aldri um sjálfan sig að hann hefði verið: „En eneste blink- ende Stjeme, paa Nathimlens Dunkelhed. Et Led i din lænkende Hjeme, O! kæmp- ende Menneskehed."10 Eða hefði óskað sér að vera þetta. Og þetta hefi ég óskað mér að vera, helst brosandi stjama á heiðskírum himni. Er það ekki gleðiefni að finna að guðdómsöflin brjóta af sér hlekk eftir hlekk í efnisíjötrunum og ný og ný fyrirbrigði birtast úrdjúpum sálarlífsins, undirmeðvit- undinni, réttara sagt ómeðvitundinni, og verða að meðvitund, sem þannig þroskar guðsmyndina í mönnunum. Þetta er sú guð- dómslind sem sálin verður að bergja á leið sinni til meiri þroska og valds yfir efninu. Og nú kem ég að dæmisögunni, sem þú sagðir okkur í kirkjunni, um lindimar sem sálin bergði á. Mér fannst hún ófullkomin og lýsa primitivri lífsskoðun. Þessi svölun sálarinnar af lindum sorgarinnar finnst mér fráleit. Fyrst og fremst er svölun eða full- næging sálarinnar óhugsandi, svo fremi hún er eilíf, því sú svölun er sama sem dauði eða „nirvana", algleymi. Þorsti sálar- innar er og á að vera óslökkvandi og eilífur og er annars eðlis en þorsti líkamans, svo að líkingin bilar strax í byrjun. Sorg er eins og allt annað relativt hugtak = minni gleði, og því negativt hugtak og afl. Engin ein lind getur svalað né má svala sálinni; hún verður að drekka af öllum lindum lífsins, hvort sem vér köllum þær nú sorg eða gleði, raunspeki eða rómantík, draumsýnir eða dómgreind, en umfram allt verður hún að drekka af lindum síns eigin guðdómseðlis, úr djúpum sinnar eigin ómeðvitundar, því þar er fólgin guðsmyndin í oss og eilífðin. Allar guðs- hugmyndir mannanna eru mannlegar og þess vegna guðlast, blasfemi, crimen laese majestatis. Og allar hugmyndir mannanna um eilífð em tímanlegar, og slíkir smáspott- ar eiga þar ekki við. Þess vegna getur eilífð verið sama og augnablik og augnablik sama og eilífð.31 I bjartsýnni trú á einhvers konar guðlegt eðli alls lífs virðist Benedikt hafa lifað síð- ustu æviár sín. Hann varði lífi sínu til að reyna að bæta heiminn í þeim „litla afkima“ þar sem hann dvaldist, gera líf manna þar fegurra, réttlát- ara og siðmenntaðra. Hann trúði því að mönnunum væri þetta unnt, að þeir sjálfir sköpuðu sér örlög, gætu ráðið lífi sínu. Þó að draumar hans um fegurri og betri heim væru draumar skálds, orti hann aðeins eitt erindi á langri ævi. Hann batt það í hendingar kringum níræðisafmæli sitt. Það er varðveitt í nokkrum handritum og ber í einu þeirra dagsetninguna 28. jan. 1936. Þetta er lífsniðurstaða Benedikts sjálfs. Á hana ber bjarma þeirrar rómantíkur, er vermdi hug hans í æsku, eða ný-rómantíkur, sem hann taldi hafa gefið sér bjartsýnina aftur. Þau viðhorf haldast í hendur við karl- mennskuhugsjón höfundar Hávamála og TMM 1991:4 49
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.