Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 114

vatn, bliknuð mýri, urin hrjóstur), biblíuorð
með beinni vísun (haldin augu), auk orða sem
eru notuð í óvæntum samböndum (ymur beygs
og spumar, dynur blóðs, kylfur svarra). Vissu-
lega em öll þessi orð til marks um „fínleika og
fágun sem einkennir orðaval Snorra“ (85), en
lesandinn er ekki miklu nær fyrir því. Umfjöll-
un um táknheim er ágæt; þar em rakin skil-
merkilega ýmis grundvallartákn eins og sól og
eldur, þoka, lind, heiði, fugl, haust, ferð, og í
ljós kemur að þau hafa svo til sama tákngildi í
öllum kveðskap Snorra. Þama mætti að vísu
bæta við öðrum táknum sem em breytileg (fjall
hefur áður verið nefnt), en þau eru ekki eins
miðlæg í ljóðunum.
I kaflanum Hugmyndalegir þœttir er gildis-
mat Snorra gagnvart náttúrunni sýnt á töflu
(105) sem allt eins gæti átt heima í fyrrnefndri
umfjöllun um táknheim ljóðanna. Hið jákvæða
birtist í sumri, vori, birtu, hita og gróðri en
fulltrúar neikvæðisins eru vetur, haust, rökkur,
kuldi, auðn. Þess má reyndar geta að náttúru-
heimur Snorra, eða kannski öllu heldur sá tákn-
heimur sem tengist náttúrunni, er ekki einvörð-
ungu íslenskur, og nægir að minna á uppistöðu
kvæðisins í Úlfdölum eða þann vorhimin sem
yfir mann hvelfist og „trén bám á höndum sér“.
Það má segja að norsk náttúra hafi ekki átt síðri
ítök í huga hins verðandi skálds, og væri fróð-
legt að skyggnast í æskuskáldsögu hans til að
finna ummerki þess.
Þessi kafli, Hugmyndalegirþœttir, er yfírleitt
heillegasti og besti hluti bókarinnar. Hann hefst
á góðri greinargerð um rómantísk einkenni í
náttúrukveðskap Snorra, sem eru rakin miklu
ýtarlegar en áður hefur verið gert, bæði sú „líf-
heildarhyggja" sem þar birtist og fyrmefnd
hlutlæg samsvömn tilfinninga. Þá er fengur að
umfjöllun um frumspekilegar hugmyndir um
eðli tímans sem lesa má úr kvæðunum og hafa
ekki mér vitanlega verið skoðaðar í samfellu
fyrr en hér. Þessar hugmyndir em að því er
virðist á sannfærandi hátt tengdar frummynda-
kenningu Platons með skírskotun til greinar
Gunnars Kristjánssonar íAndvara 1986.
Páll Valsson dregur hér saman allmikinn
fróðleik um skáldskap Snorra Hjartarsonar og
margt er vel athugað. Annmarka verksins held
ég að megi að talsverðu leyti rekja til þess að
það er að stofninum til prófritgerð og að höf-
undur hafi ekki stokkað hana nógu rækilega upp
áður en hún var gefrn út í bók. Einstakar athug-
anir á brag og stíl eru ómarkvissar eða ófull-
nægjandi og hin strangt afmarkaða efnisskipt-
ing virðist hindra að höfundur nái að veita nógu
góða heildarsýn yfir viðfangsefni sitt. Fyrir
bragðið verður þetta verk ekki sú vandaða
heildarúttekt á kveðskap Snorra Hjartarsonar
sem maður hefði kannski getað gert sér vonir
um.
Þorleifur Hauksson
112
TMM 1991:4