Bókasafnið - 01.06.2014, Page 75

Bókasafnið 38. árg. 2014
75
móti í spjaldtölvur og borð­ og fartölvur. Reyndar er
hægt að fá rafbóka­„öpp“ sem lesa ePub og Mobi skjöl.
Samt sem áður er reynt að miða við að lánþegi þurfi
ekki að krafsa sig í gegnum risastóran hugbúnaðarskóg
til að njóta góðra rafbóka.
Það eru ýmsir vankantar á því kerfi sem notað er í
Köln. Til dæmis er útlánstími hverrar bókar 14 dagar og
það er ekki hægt að skila henni fyrr þótt svo lánþegi vilji
það. Ekki er unnt að lána gagnið út aftur fyrr en að 14
dögum liðnum. Einnig er það ókostur, sérstaklega þar
sem vinsælar bækur eiga í hlut, að safnið má ekki kaupa
nema 10 eintök af hverri bók. Á meðan við vorum í Köln
var vinsælasta bókin Inferno eftir Dan Brown með 137
daga biðtíma. Þó er boðið upp á stóra leyfið, 20 – 25 út­
lán pr. eintak. Eftir ákveðinn tíma fellur það niður í eitt
eintak. Gallinn er sá að verðið er þrefalt á við núgildandi
verð á leyfum. Í þessu verkefni hefur Kölnarbókasafn
haft að leiðarljósi markmið IFLA um rafbókaútlán sem
miða að auknu aðgengi og greiðari leið rafbóka til lán­
þega.
Viðmótið sem er notað til útlána á bókasafninu heitir
Onleihe undir slóðinni www.onleihe.de. Nýverið tók Divi-
bib í gagnið „app“ fyrir farsíma sem gerir lánþegum kleift
að fá rafbækur lánaðar beint í símann sinn. Því miður
var ekki hægt að sýna okkur þann hluta þar sem það var
enn í lokaprófunum en var væntanlegt skömmu eftir að
við fórum frá Köln. Þegar ritun þessarar greinargerðar
fór fram tókum við eftir á vefnum www.onleihe.de að
farsímaappið var komið í umferð. En miðað við ummæli
notenda á vef Google play, sem sér um dreifingu hug­
búnaðar í Android síma er talsvert í land með að þetta
„app“ verði vel nothæft.
Hugmyndafræðin á bak við rafbókaútlán í bókasafn­
inu í Köln er talsvert önnur en sú sem viðgengst í venju­
bundnum útlánum bókasafna. Þetta er meira í ætt við
það sem þekkist á kvikmyndaleigum símafyrirtækjanna.
Reyndar þarf að skrá sig inn á vefsíðu, velja rafbók og
sækja og hún er virk í tækinu í 14 daga. Að þeim tíma
liðnum eyðileggst skráin og verður ekki lengur nothæf.
Með rafbókaútlánum þarf að bjóða upp á kennslu í
lesbrettanotkun því ekki er hægt að ganga út frá því að
allir viti hvernig þessi tæki virka. Í safninu í Köln eru leið­
beiningar um hvernig eigi að nota lesbretti eins og
Tolino, Sony, Kindle ﴾bæði e­ink útgáfuna og spjald­
tölvuútgáfuna﴿, Kobo, Ipad og Samsung. Enn fremur
lánar safnið út ákveðin tæki svo notendur geti kynnt sér
virkni þeirra og notkunarmöguleika. Tolino lesbrettið er
andsvar þýskra bókaútgefenda við Kindle bretti Amazon
vefveitunnar og hefur verið markaðssett sem höfuðand­
stæðingur Kindle. Ókosturinn við Tolino brettið er sá að
það fæst eingöngu með þýsku notendaviðmóti enn sem
komið er. Lesbrettið hefur náð mikilli útbreiðslu í
Þýskalandi og var það samdóma mat þeirra sem við
ræddum við að næsta útgáfa hlyti að hafa að minnsta
kosti enskt viðmót, ef ekki fleiri tungumálamöguleika.
Hugsanlega gæti verið hentugt að útfæra íslenska þýð­
ingu á stýrikerfi Tolino og bjóða upp á möguleikann á
því að kaupa það í vefverslun þegar bókasöfnin verða
farin að bjóða upp á rafbókaútlán.
Þegar kemur að rafbókaútlánum á Bókasafni Kópa­
vogs þarf safnið að vera tilbúið með kynningu þeim
lútandi bæði á staðnum og í formi myndbands á Netinu.
Í kynningunni þarf að lýsa framkvæmdinni skref fyrir
skref, frá því að fólk leitar að rafbók þar til hún er komin í
lesbrettið. Einnig þarf að vera möguleiki á skammtíma­
láni lesbretta. Sérstakt teymi starfsmanna þarf að búa
yfir góðri þekkingu og kunnáttu þegar kemur að raf­
bókaútlánum og þeim gert kleift að uppfæra þekkingu
sína reglulega. Hins vegar þykir ekki ráðlegt að bóka­
safn fari út í að halda utan um rekstur sem þennan þar
sem kröfur um tækjabúnað og tæknikunnáttu eru um­
talsverðar. Hagkvæmnin með útvistun rafbókakerfisins
fæli í sér að öll bókasöfn á landinu hefðu óheftan að­
gang að því þar sem viðkomandi aðili hefði hag af þess­
ari þjónustu. Ein hugmyndin er að Landskerfi bókasafna
sinni þessu hlutverki þar sem útlánakerfi landsins er á
þeirra vegum. Tæknilegar hindranir gætu orðið á þessu
ferli vegna ósveigjanleika Gegnis ﴾Aleph﴿ ­ útlánakerf­
isins sem framleitt er af ExLibris í Ísrael. Hins vegar
mætti gera því skóna að Landskerfi fyrir hönd íslenskra
bókasafna gæti verið í fararbroddi við hugmyndavinnu
og þróun samtengingar útlána á prentuðum bókum og
rafrænu efni. Hagkvæmnin felst sérstaklega í því að í
Gegni er sá notendagrunnur sem bókasöfn styðjast við
og er uppfærður reglulega með upplýsingum úr þjóð­
skrá.
Það hefur sannast í bókasafni Kölnarborgar að raf­
bækur eru ekki síður eftirsóttar en prentað efni. Sam­
kvæmt ársskýrslu bókasafnsins sækja að meðaltali
1.221 manns rafbókavefinn þeirra á dag. Á milli áranna
2011 og 2012 varð um 100% aukning á útlánum á raf­
bókum. Markmið ársins 2013 var að ná 50% aukningu,