Bókasafnið - 01.06.2014, Blaðsíða 47

Bókasafnið 38. árg. 2014
47
upplýsingalæsis með því að athuga hvernig þeir töldu að
sér gengi að nota gagnasafnið. Spurt var eftirfarandi
þriggja rannsóknarspurninga:
1. Hvernig hafa nemendur við Háskóla Íslands
lært að nota Gegni?
­ Hvaða aðilar hafa séð um að kynna Gegni fyrir
nemendum?
­ Hvaða kennslu eða leiðsögn hafa þeir fengið?
­ Hvernig fannst þeim kennslan/leiðsögnin reyn­
ast?
2. Hversu vel telja nemendur sig þekkja gagna­
safnið Gegni og hvernig gengur þeim að nýta
það í námi sínu við Háskóla Íslands?
3. Hver er afstaða nemenda til Gegnis og þjón­
ustunnar sem boðið er upp á?
­ Hversu vel fullnægir Gegnir þörfum nem­
endanna?
­ Hvaða hindranir eru og hvað má bæta?
­ Hvernig bregðast þeir við nýjungum í Gegni?
Niðurstöðurnar sýndu að nemendurnir voru
sæmilega upplýsingalæsir varðandi þá þætti sem voru
skoðaðir. Þeim fannst Gegnir auðveldur í notkun og
höfðu flestir fengið kennslu og leiðsögn á vinnulagsnám­
skeiðum. Þrír nemar höfðu þó ekki fengið neina beina
kennslu. Nemunum þótti kennslan reynast vel en sumum
fannst þó að hún hefði mátt vera hagnýtari. Nemendurnir
notuðu Gegni mismunandi mikið eftir því í hvaða fagi þeir
stunduðu nám og á hvaða stigi þeir voru í náminu.
Tengdist notkunin mest heimildaöflun vegna verkefna og
ritgerða. Afstaða þátttakenda til Gegnis var mjög já­
kvæð. Þótti flestum Gegnir hentugt og áreiðanlegt
gagnasafn en það var þó misjafnt hvort þeir nýttu sér alla
valmöguleika. Benti rannsóknin til að þörf væri á að efla
fræðslu.
Rannsókn á reynslu og notkun nemenda á Gegni er
mikilvægt framlag til umræðu um kennslu í upplýsinga­
læsi. Með því að varpa ljósi á upplýsingalæsi og leitar­
hegðun háskólanema má öðlast betri skilning á þörfum
þeirra og veita þeim betri þjónustu og fræðslu.
Rannsóknir á notkun á bókasafnskerfum
Erlendis hafa fjölmargar rannsóknir verið gerðar á
notkun háskólanema á bókasafnskerfum og hafa þær á
síðasta áratug endurspeglað áhyggjur manna af minnk­
andi notkun á þeim. Virðist það verða sífellt algengara
að fólk leiti fræðilegra upplýsinga eingöngu á Internetinu
og benda rannsóknir til að nemendur hafi oft á tíðum ekki
kunnáttu í grundvallaratriðum upplýsingaleitar og skorti
þjálfun í að nota bókasafnskerfið og önnur gagnasöfn
bókasafnsins ﴾Calhoun 2006; Lippincott, 2005; Mitter­
meyer og Quirion, 2003﴿. Hafa margir bent á nauðsyn
þess að efla kennslu í upplýsingalæsi innan háskóla, til
að mynda Mittermeyer og Quirion ﴾2003﴿ sem rannsök­
uðu nýnema við Quebec háskóla í Kanada. Bentu niður­
stöðurnar til að byrjendurnir væru fáfróðir um
upplýsingaleit og hefðu lítinn skilning á hlutverki bóka­
safnskerfisins. Eric Novotny ﴾2004﴿ rannsakaði nemend­
ur háskólanna í Pennsylvaniufylki í Bandaríkjunum og
komst að því að þeir vissu lítið um bókasafnskerfið sem
jafnframt var samskrá háskólanna. Fylgst var með 18
nemendum á meðan þeir leituðu og þeir beðnir að hugsa
upphátt á meðan. Rannsókn Griffiths og Brophy ﴾2005﴿ á
upplýsingaleitarhegðun háskólanema í Bretlandi sýndi
að leitarvélanotkun var almenn meðal nemendanna en
að lengra komnir nemendur voru ekki eins háðir þeim og
að notkun á upplýsingakerfum var mismunandi eftir
námsgreinum.
Talið er að með almennri notkun á leitarvélum á borð
við Google hafi fólk ekki lengur kunnáttu í leitartækni,
velji hentugleika og skjótt aðgengi fram yfir innihald eða
gæði heimildanna og verði óþolinmótt ef upplýsingaleitin
krefst tíma og fyrirhafnar. Þannig hafi nemendur oft nei­
kvæð viðhorf til gagnasafna bókasafnsins þrátt fyrir að
þeir viti að þar finni þeir áreiðanlegar upplýsingar ﴾Kim
og Sin, 2011﴿. Tíminn sem nemendur hafa til umráða við
upplýsingaöflun virðist hafa áhrif á það hvaða leiðir þeir
velja til þess að nálgast upplýsingar. Head og Eisenberg
﴾2009﴿ rannsökuðu nemendur í grunnnámi í sex háskól­
um í Bandaríkjunum og kom í ljós að nemendurnir
leituðust við að finna viðeigandi upplýsingar á sem
stystum tíma og eyddu ekki tíma í að þjálfa sig í leitar­
tækni heldur héldu sig fremur við vanabundnar aðferðir.
Þeir notuðu þó mismunandi upplýsingakerfi eftir því á
hvaða stigi upplýsingaleitarinnar þeir voru og völdu oft­
ast þau gagnasöfn sem þeir þekktu og treystu. Rann­
sóknin byggðist á spurningalistakönnun.
Rannsóknir hafa sýnt að nemendur standa frammi
fyrir ýmsum hindrunum við notkun á bókasafnskerfinu.
Þeir ráða oft ekki við flóknar leitaraðferðir, þekkja ekki
alla leitarmöguleikana og eiga erfitt með að velja viðeig­
andi leitaraðferðir eða að leita á hnitmiðaðan hátt. Höf­
unda­ og titlaleit ásamt því að vafra eða skima eftir efni
virðast algengar aðferðir. Þá reka þeir sig oft á að efnið
sem þá vantar finnst ekki í bókasafnskerfinu eða hillum
bókasafnsins eða þeim þykir notendaviðmótið óað­
gengilegt ﴾Ansari og Amita, 2008; Islam og Ahmed,
2011; Kumar og Vohra, 2011; Morupisi og Mooko,
2006﴿. Rannsókn Novotny ﴾2004﴿ sýndi að nemarnir
skoðuðu leitarumhverfið ekki vel heldur völdu gjarnan í
flýti einhvern líklegan leitarmöguleika. Þá hafa rann­
sóknir bent til að fólk sé ekki að nýta sér alla val­