Morgunblaðið - 10.06.2015, Blaðsíða 62

62 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 2015
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Í næstu viku verður þess minnst að
200 ár eru liðin frá orrustunni við
Waterloo, en ósigur Frakka í henni
markaði endalok styrjaldanna í kjöl-
far frönsku byltingarinnar, sem stað-
ið höfðu með hléum frá árinu 1792.
Eftir hina misheppnuðu innrás
Napóleons Bónaparte Frakklands-
keisara og franska hersins í Rússland
árið 1812 höfðu bandamenn í Evrópu
gert innrás í Frakkland 1814 og neytt
Napóleon til afsagnar. Í staðinn var
hann færður í útlegð til eyjunnar
Elbu við strendur Ítalíu. En Napóle-
on líkaði vistin þar ekki nógu vel og
ákvað því að láta slag standa einu
sinni enn.
Liði safnað gegn ófreskjunni
Þegar fréttirnar bárust af því að
Napóleon hefði snúið aftur til Frakk-
lands frá Elbu lýstu stórveldi Evrópu
hann útlægan og hófu að safna liði til
þess að koma „ófreskjunni frá
Korsíku“ frá völdum.
Napóleon átti tveggja kosta völ; að
bíða eftir því að herir bandamanna
næðu saman og gerðu innrás í Frakk-
land líkt og 1814, eða sækja sjálfur
fram og freista þess að sigra banda-
lagsþjóðirnar hverja í sínu lagi áður
en herir þeirra yrðu of stórir. Þannig
mætti hugsanlega knýja þjóðir
Evrópu að friðarborðinu.
Eftir blóðsúthellingar síðustu ára
tókst Napóleon með erfiðismunum að
koma saman um 120.000 manna her-
liði, sem að stofni til byggði á mönn-
um sem höfðu þjónað honum frá upp-
hafi ferils hans. Napóleon skipaði
marskálkinn Michel Ney sem næst-
ráðanda sinn í herferðinni, en Ney
hafði staðið sig vel í flóttanum frá
Rússlandi og hafði viðurnefnið „sá
hugrakkasti af þeim hugrökku“.
Í Belgíu höfðu Bretar myndað
100.000 manna her undir stjórn her-
togans af Wellington, sem hafði gert
Frökkum lífið leitt á Spáni, en einnig
höfðu Prússar sent álíka stóran her á
vettvang undir stjórn marskálksins
Gebhardts Blücher, sem hafði leitt
einn innrásarherinn árið 1814.
Næðu þessir tveir herir saman yrði
við ofurefli liðs að etja. Napóleon leist
illa á þá hugmynd að verjast innan
landamæra Frakklands gegn slíkum
liðsmun og ákvað því að verða fyrri til.
Hann flutti því herlið sitt í snatri til
landamæranna, nánast án þess að
bandamenn hefðu nokkurn grun um
fyrirætlanir hans, og hélt innreið sína
í Belgíu hinn 15. júní 1815. Markmið
Napóleons var einfalt: að halda Bret-
um og Prússum frá hvor öðrum og
gersigra þá sitt í hvoru lagi.
Innrásin kom bandamönnum mjög
á óvart, en í Brussel höfðu Wellington
og menn hans slegið til veislu þetta
kvöld. Þegar þeim varð ljóst að
Napóleon og franski herinn væri kom-
inn til Belgíu varð Wellington á orði:
„Almáttugur, skollinn hefur leikið á
mig!“ Hann rauk úr samkvæminu og
hélt í átt til landamæranna.
Síðustu sigrar Napóleons
Daginn eftir mættust Bretar og
Frakkar í orrustunni við Quatre-Bras,
þar sem Ney marskálkur náði að
stöðva framrás Wellingtons.
Á sama tíma vann Napóleon mikinn
sigur á Prússum í orrustunni við
Ligny í Belgíu. Rak hann flóttann svo
hart að hestur hins 72 ára gamla Blüc-
hers var skotinn undan honum. Lá
marskálkurinn fastur undir hræinu í
nokkra klukkutíma og munaði
minnstu að Frakkar tækju hann til
fanga. Engu að síður komst hann
undan, ásamt meginpartinum af her-
liði Prússa.
Áætlun Napóleons virtist vera að
ganga upp og hugðist hann láta kné
fylgja kviði morguninn eftir, hinn 17.
júní. Þann dag rigndi hins vegar
heiftarlega og vegir breyttust í drullu-
svað, þannig að allir herflutningar
gengu seint. Einkum tók það langan
tíma að flytja fallbyssur Frakka, en
hernaðarlist Napóleons byggðist að
miklu leyti á markvissri notkun
þeirra. Þá neyddist Napóleon til að
skipta liði sínu og sendi marskálkinn
Emmanuel Grouchy af stað með
33.000 manna herlið. Hann hafði að-
eins eitt hlutverk, að halda Prússum
frá bardaganum meðan Napóleon
gjörsigraði Breta. Herir Frakka og
Breta tóku sér stöðu andspænis hvor
öðrum við lítinn sveitabæ, Waterloo
að nafni, og biðu næsta dags.
Örlög Evrópu ráðast
Þar sem Napóleon vildi bíða þar til
jörðin hefði þornað nægilega hófst
orrustan ekki fyrr en kl. hálftólf dag-
inn eftir með stórskotahríð franska
fallbyssuliðsins á bresku víglínuna, en
Bretar höfðu tekið sér varnarstöðu
uppi á hæð við bóndabýlið La Haye
Sainte. Á sama tíma réðust Frakkar á
herragarðinn Chateu d’Hougomont,
þar sem fáliðað breskt herlið varðist
af kappi allan daginn og náði að draga
fleiri og fleiri Frakka frá þungamiðju
átakanna.
Þrátt fyrir að Frakkar héldu uppi
stöðugum árásum á La Haye Sainte
með bæði fótgöngu- og riddaraliði
gekk illa að ýta Bretum úr varnar-
stöðu sinni. Um eittleytið sást til her-
liðs í austri sem nálgaðist vígvöllinn
óðum. Voru það Prússarnir og
Blücher, eða var það Grouchy mar-
skálkur, sem hafði fengið send boð
um að koma keisara sínum tafarlaust
til aðstoðar?
Napóleon áttaði sig fljótt á því að
þarna væri um 50.000 manna lið
Prússa að ræða. Hann herti því á árás
sinni. Stórskotaliðið fékk nú að njóta
sín, og næsta hálftímann létu um 80
franskar fallbyssur skothríðina dynja
á bresku varnarstöðunni. Mikill reyk-
ur lá nú yfir vígvellinum og erfitt var
að átta sig á því sem var að gerast.
Síðasta ásnum spilað
Um fjögurleytið sýndist Ney sem
að flótti væri að bresta á breska her-
liðið og ákvað upp á eigin spýtur að
hefja riddaraliðsárás á hæðina við La
Haye Sainte. Við tók harður bardagi,
þar sem franska riddaraliðið neyddist
á endanum til að hörfa undan. Sjálfur
missti Ney fjóra hesta þennan dag,
og hafa vangaveltur verið uppi um að
hann hafi hreinlega óskað sér þess að
falla sjálfur í dýrðarljóma í miðri
orrustu.
Mannfallið var mikið og langt var
liðið á kvöld þegar Frökkum tókst
loksins að brjótast í gegn við La Haye
Sainte. Prússneski herinn var þá far-
inn að þrýsta duglega á hægri væng
Frakka. Napóleon átti hins vegar
einn ás eftir upp í erminni, hinar
þrautþjálfuðu lífvarðasveitir sínar,
sem höfðu skilið milli feigs og ófeigs í
svo mörgum orrustum hans áður.
Árás lífvarðasveitarinnar var til-
komumikil sjón, þar sem hún gekk
fram með brugðna byssustingi og
bjóst til átaka. En það var um seinan.
Bretar stóðust áhlaupið og um leið
brast frönsku hermennina kjark.
Flótti brast í lið þeirra og flýðu þeir
sem fætur toguðu. Wellington steig
nú fram og lyfti hatti sínum til merkis
um að öll breska víglínan ætti að
sækja fram. Ráku Bretar og Prússar
flóttann fram eftir kvöldi, og jókst við
það mannfall Frakka svo um munaði.
Lauk orrustunni við Waterloo því
með algjörum sigri bandamanna á
Napóleon, sem flúði á undan herliði
sínu til Parísar og neyddist á end-
anum til þess að segja af sér keisara-
tign á ný.
Vatnaskil við Waterloo
 Tvöhundruð ára afmælis orrustunnar við Waterloo verður minnst í næstu viku  Markaði endalok
Napóleonsstríðanna og hinna „hundrað daga“  Eitt lengsta friðarskeið í sögu Evrópu gekk í hönd
Sjálfur sagði Wellington síðar
að Waterloo hefði verið einhver
tæpasta orrusta sem hann hefði
háð, og að litlu hefði munað að
Napóleon hefði sigur í henni.
Munar þar líklega mest um það
hversu seint hann hóf orr-
ustuna, það að 33.000 manna
herlið Grouchys kom honum
ekki til aðstoðar, og að lífvarð-
arsveitirnar voru sendar of
seint af stað í bardagann.
En hefði það breytt nokkru?
Það er erfitt að fullyrða um það,
því að Napóleon hafði gert sig
algjörlega útlægan í huga stór-
velda Evrópu. Stríðið hefði því
líklega haldið áfram þó að
Napóleon hefði haft betur við
Waterloo.
Gátu Frakkar
sigrað?
HVAÐ EF?
AFP
Ljónið við Waterloo Vígvöllurinn í dag er nokkuð breyttur frá því sem var,
en árið 1826 var þessi minnisvarði um orrustuna reistur af Hollendingum.
Í vök að verjast Á þessu málverki eftir Henri Félix Emmanuel Philippoteaux sést þegar riddaraliðsárás Neys
marskálks er hrundið. Hertoginn af Wellington sagði síðar að mjög mjótt hefði verið á munum í orrustunni.
Heildsöludreifing: ACT ehf, Dalvegi 16b, 201 Kópavogi, sími 577 2150
Leiðandi framleiðandi lítilla heimilistækja
fyrir hjarta heimilisins
60 ára reynsla á Íslandi