Són - 01.01.2003, Blaðsíða 16

KRISTJÁN EIRÍKSSON16
að orði komast. Nokkur hluti þeirrar vinnu er nú orðinn aðgengi-
legur á geisladiski sem nefnist Bragi – Óðfræði og háttatal.
Til að gefa mönnum nokkra hugmynd um hvert hagræði er að
slíkri framsetningu fyrir þá sem rannsaka bundið mál er rétt að lýsa
bragskráningunni stuttlega.
Hannað hefur verið bragskráningarforrit sem skiptist í fimm þætti:
Kvæðagreinaskrá, bragarháttaskrá, höfundaskrá, ljóðaskrá og bóka-
og handritaskrá.
Í kvæðagreinaskrá eru einstakar kveðskapargreinar, svo sem
dróttkvæði, rímur, sekvensur, sonnettur og oktövur. Kvæðagreinar
verður að skilgreina út frá brag en ekki út frá efni. Þess vegna geta
sálmar til dæmis ekki talist sérstök kvæðagrein í þessari skrá þar sem
þeir eru kveðnir undir háttum ýmissa kvæðagreina í bragfræðilegum
skilningi.
Bragarháttaskrá fellur undir kvæðagreinaskrá. Í hana eru bragar-
hættir skráðir samkvæmt hefðbundinni bragskráningu (bókstafa-
skráningu) og túlkar tölvan þá skráningu myndrænt út frá svonefnd-
um kennistreng sem er hin hefðbundna framsetning háttarins. Kenni-
strengur óbreyttrar ferskeytlu er til dæmis 4l:[o]–x[x]:4,3,4,3:aBaB
sem túlkast þannig á bragmyndinni eins og áður hefur verið sýnt:
Hornklofarnir í kveðutákninu [o]–x[x] eru til merkis um að forliðir
og þríliðir geti skotist inn í braglínur án þess að það breyti hætti. Hins
vegar gengur grunnmynstrið út frá eintómum tvíliðum og þannig er
hátturinn því sýndur á bragmynd. Út frá kennistreng má kalla fram
mynd allra óbreyttra bragarhátta en eins og áður segir þá nægir hin
hefðbundna framsetning ekki til að tákna undirhætti sem byggjast á
innrími. Vegna þess verður að handfæra hið flókna rímmynstur inn í
bragmynd háttarins eins og hann er óbreyttur og er það gert í öðru
forriti. Það er einmitt þetta sem er svo mikilvægt fyrir kvæðagrein eins
og rímur sem hafa um tuttugu óbreytta hætti (meginhætti) en yfir
þúsund breytta hætti (undirhætti) þar sem breyttu hættirnir (undir-
hættirnir) verða ekki sýndir nema með bragmynd.
Í höfundaskrá eru færð þau skáld sem eiga ljóð í grunninum ásamt
fæðingar- og dánarári þeirra ef þekkt eru. Þá er vitaskuld gert ráð
fyrir óþekktum höfundi svo hægt sé að skrá ófeðraðar stökur og ljóð.