Són - 01.01.2003, Blaðsíða 29

UM BRAGHRYNJANDI AÐ FORNU OG NÝJU 29
En í næstsíðustu línunni er kliðurinn rofinn og allt í einu kemur lína
sem byrjar á áhersluatkvæði:
s v v s v s v s
Drjúpi hana blessun drottins á
Hérna myndast spenna milli hinnar reglulegu hrynjandi línanna á
undan og textans í síðustu línunni. Ef sagt er að bragformið sé eins
og því hefur áður verið lýst, þ.e. að það eigi að byrja á hnigi og síðan
skiptist á ris og hnig og þannig myndist stígandi hrynjandi, þá verður
að gera ráð fyrir að spenna ríki milli þessa braglínuforms og málsins
sem fyllir það. Í þessu tilviki er áreksturinn af tvennum toga. Annars
vegar er árekstur orðáherslunnar drjúp- við hnig bragarháttarins og
hins vegar eru atkvæðin einu of mörg ef þau eru öll borin fram:
„Drjúpi hana.“ Hið síðarnefnda leysist raunar með samdrætti, þannig
að áherslulausa i-ið í drjúpi hverfur á undan hana (drjúp’ana), en þá
verður til þríkvæður áhersluliður. Hinn áreksturinn stafar af því að í
venjulegu tali er það eðlileg hrynjandi í setningu að sagnmyndin drjúpi
sé sterkari en fornafnsmyndin hana. En þessi árekstur verður af
ásettu ráði frekar en af klaufaskap og þjónar listrænum tilgangi.
IV Bragform, formgerðir, texti og flutningur
Eins og áður segir er eðlilegt að hugsa sér að bragarhættir séu eins
konar sértæk mynstur eða form sem skáldin og þeir sem njóta brag-
arins hafa í huganum. Til eru mismunandi bragform eins og fer-
skeytla, dróttkvæður háttur, limra, sonnetta o.s.frv. Bragarhættir eru
sem sé form. Hvert form hefur ákveðnar reglur um hrynjandi, rím og
stuðlasetningu og innan bragarháttanna eru skilgreindar fomgerðir
(strúktúrar), svo sem lína og bragliður. Langa línan í limrunni, v s v
v s v v s, er sem sé formgerð innan limruformsins og líka stutta línan,
v s v v s, og limruformið hefur ákveðnar reglur um það hvernig þess-
um formgerðum ber að raða saman. Á sama hátt má segja að línur
ferskeytlunnar séu formgerðir sem raðað er saman samkvæmt ákveð-
inni reglu, þ.e. fyrst kemur s v s v s v s og síðan s v s v s v. Þessu til
viðbótar eru svo að sjálfsögðu gerðar formlegar kröfur um stuðla-
setningu og rím sem þrengja formið enn frekar.
Dæmin um það þegar spenna myndast milli bragar og texta, forms
og samsetningar sýna glöggt að flutningur kveðskapar skiptir miklu
máli og í raun verður kröfunum um hrynjandi ekki fullnægt fyrr en
kvæðið er flutt. Bragarhættirnir byggjast á hljómi málsins. Þess vegna