Són - 01.01.2004, Blaðsíða 26

VALGERÐUR ERNA ÞORVALDSDÓTTIR26
Sigurð jarl. Ekkert af þeim kveðskap er þó að finna í Kormáks sögu.54
Samkvæmt henni orti Kormákur stóran hluta lausavísna sinna heima
á Íslandi áður en hann fór utan og varð hirðskáld konunga. Það
kemur þó ekki í veg fyrir að hann líti stórt á sig og hæðist að daglegu
striti bænda og búaliðs í kenningum. Hávaðamaðurinn og lítilmennið
Narfi fékk að kenna á hinni hvössu tungu skáldsins — og þungu höggi
öxarhamarsins eftir að hafa kastað fram kviðlingi í hálfkæringi yfir
soðkötlum.55 Skáldið fyrtist við skensið og kvað vísur þar sem hann
kallar Narfa ófróðan orfa Ála, frenju fæði og hrók saurugra flóka. Þeir
Kormákur og Hallfreður virðast hvorugur hafa haft mikið álit á
sláttumönnum því báðir kenna menn við orf í háðungarskyni. Skáld-
ið ber heldur ekki mikla virðingu fyrir starfi fjósamannsins sem gefur
kúnum en frenja er heiti um kú. Stofnorð kenningarinnar, fæðir, kemur
oft fyrir í kenningum um hermenn eða konunga en þar er fæðan önn-
ur og ógeðfelldari. Í stað heytuggu á garða sér fæðir hrafns, úlfs eða
arnar hræætum vígvallarins fyrir ærinni fæðu með því að drepa mann
og annan. Kormákur klykkir út með því að hæðast að hinum óþrifa-
lega slána, hrók, sem hefur saurugan hárlubba, líklega eftir að hafa
borið tað á tún. Sú iðja virðist hafa þótt sérlega óvirðuleg eins og sést
best á hæðnisorðum Hallgerðar húsfreyju á Hlíðarenda í Njáls sögu,
þegar fréttist af skarnvinnu Njáls bónda á Bergþórshvoli.56
Kormákur, Hallfreður, Þjóðólfur og Sighvatur smíða allir kátlegar
kenningar um hvunndagslegt sýsl alþýðunnar: handverksmanna, hús-
karla og heimóttarlegra bænda. Sjaldan heyrist rödd þeirra sem vinna
verkin, þeirra sem tilheyra neðri lögum samfélagsins. Þó eru til undan-
tekningar. Undir lok 10. aldar orti skáldkonan Steinunn Refsdóttir
(eða Dálksdóttir) tvær vísur um kristniboð Þangbrands á Íslandi en
þær eru varðveittar í Kristni sögu, Ólafs sögu Tryggvasonar hinni mestu og
Njáls sögu.57 Steinunn var rammheiðin en skáld gott og hikaði ekki við
að standa uppi í hárinu á hinum þýðverska kristniboða Ólafs konungs
sem reyndi að kenna Íslendingum nýja og betri siði. Samkvæmt Njáls
sögu áttu þau Þangbrandur langt og mikið tal saman. Kerlingin og
kennimaðurinn skiptu um hlutverk því Steinunn reyndi að sannfæra
kristniboðann um mátt og megin heiðnu goðanna sem Kristur mætti
sín lítils gegn.58 Í annarri vísunni kallar hún Þangbrand bjöllu gæti sem
54 Whaley (2001:299–300).
55 ÍF VIII (1939:216).
56 ÍF XII (1954:112–113).
57 Turville-Petre (1976:66).
58 ÍF XII (1954:265–267).